Testun myfyrdod yr Esgob

Sut ydych chi’n dechrau’ch diwrnod? Paned yn y gwely? Newyddion ar y radio? Llonydd a distawrwydd sydd fawr eu hangen wrth i chi ystyried y diwrnod sydd o’ch blaen? Mae fy niwrnod i’n dechrau gyda dau gi ychydig ar ôl 6 y bore a thro o gwmpas y tir comin ym Mangor sy'n cael ei alw'n Roman Camp. Ac mae hynny’n golygu fy mod yn gweld codiadau haul gwych ym misoedd yr haf ac awyr glir hardd, llawn sêr, yn y gaeaf. Mae hefyd yn golygu osgoi pryfed Robin Gyrrwr yn y misoedd hynny yn yr haf a glaw a gwyntoedd geirwon fis Chwefror.

Er bod y camp yn gymharol fychan, mae lle rydych chi yno yn penderfynu pa ran o’r tirwedd y byddwch yn ei weld: harddwch Afon Menai ac arfordir yr ynys neu aruthredd ysgythrog mynyddoedd Eryri. Er nad yw’r tirwedd yn newid, mae ble rydych chi’n sefyll yn rhoi agwedd mor wahanol ar yr hyn sydd o’ch blaen.

Heddiw yw pedwerydd Sul yr Adfent pan fyddwn ni’n canolbwyntio ar ddyfodiad Iesu. Mae’r darlleniad o’r Testament Newydd yn disgrifio'r dirgelwch a oedd wedi'i gadw'n gyfrinach am oesoedd hir; yr efengyl yw hanes yr angel yn dod at Fair gyda'r newydd y bydd yn cario’r Meseia ac yn geni Brenin Israel. Ac er ein bod ni’n gyfarwydd â’r thema hon, mae lle’r ydyn ni’n gosod ein hunain hefyd yn penderfynu beth ydyn ni'n ei weld, sut ydyn ni'n darllen y stori. Nid tirwedd sydd yma o bant a bryn yng ngogledd Cymru ond lle o gyfarfod lle mae’r sylw ar ferch ifanc y mae gobeithion ac ofnau yr holl flynyddoedd ar ei hysgwyddau. Rwyf eisiau i ni ystyried darlleniadau heddiw a'r addewid a roddwyd i Mair ac rwy'n awgrymu eu bod yn dal i adleisio heddiw.

Ac fe hoffwn i osod fy hunan un cam yn ôl o linell hir o bethau sy’n dweud y byddai Duw yn dod i'n hachub. Mae emyn Saesneg yr Adfent yn lleisio’r gobaith hwn: ‘Come thou long expected Jesus, born to set thy people free’. Ond mae’r addewid yn nhudalennau’r Hen Destament, yn gyntaf sut y bydd Duw’n rhoi rheolwr ar Israel, ar lwyth Jwda ac yn llinach y Brenin Dafydd. Yn y stori o Dduw’n datgelu ei ddibenion cariadus rydyn ni’n gweld cyfres gyfan o arwyddbyst sy'n creu darlun o sut na fydd Duw'n rhoi'r gorau i'w ofal a'i gariad dros bobl. Rydyn ni’n gweld yr olygfa hir lle mae’r cyfan o’r arwyddion hyn yn troi i bwyntio at yr adeg yma, y foment hon. Yng ngeiriau Sant Paul ‘ond pan ddaeth cyflawniad yr amser, anfonodd Duw ei fab, wedi ei eni o wraig, wedi ei eni o dan y Gyfraith.’ (Galatiaid 4:4).

Mae fel pe byddai'r gofal y mae Duw’n ei gymryd fel pensaer neu artist wrth ei waith. Mae yna baratoi trylwyr, seilwaith o râs, gosod sylfaeni er mwyn i’r foment hon, y foment aruthrol bwysig hon, yn digwydd yn awr. Rwyf wrth fy modd gyda geiriau Pedr yr adeg yma: ‘Yr oedd Duw wedi rhagwybod amdano cyn seilio’r byd, ac amlygwyd ef yn niwedd yr amserau er eich mwyn chi'. (1 Pedr 1:20)

Heddiw, fe allwn ni oedi ac ystyried y dirgelwch hwn. Nid damwain oedd dyfod at Fair ond yr union adeg yr oedd Duw wedi'i ddewis i'w ddatgelu ei hun.

Mae’r ail le rwy’n cael fu hun ynddo yn llawer iawn agosach. Rydyn ni’n darllen sut y daeth yr Ysbryd Glân at Fair. Rwy’n caru’r geiriau sy’n dweud ‘Daw’r Ysbryd Glân arnat, a bydd nerth y Goruchaf yn dy gysgodi, am hynny gelwir y plentyn a genhedlir yn sanctaidd, Mab Duw.’ (Luc 1:35). Ac, o edrych ar y darn o’r ongl hon, nid yn unig mae Duw i’w weld wrth ei waith mewn hanes ond hefyd yma yn awr, yn y presennol. Mae cymysgedd i’w weld, a rhyfeddod y stori, Duw'n camu o’r ymylon i'r tu blaen ac yn dod â rhywbeth prydferth a phwysig gydag e. A mae popeth a wyddom am Fair yn awgrymu ei bod yn debyg i lawer o’i hoed a’i diwylliant, ac eto mae Luc yn dweud wrthym fod yr angel wedi dweud ‘Henffych well, tydi, yr un y rhoddodd Duw ei ffafr iddi! Y mae’r Arglwydd gyda thi’. Felly, mae holl rymoedd tragwyddol a goruchaf Duw'n canolbwyntio ar Fair y foment honno. Mae’r ‘Gair’ a oedd cyn pob peth a thrwy yr hwn y crëwyd pob peth, yn gorwedd ac yn tyfu’n faban yn ei chroth.

Ac er bod y digwyddiad hwn yn un na welwyd ei debyg erioed o’r blaen, mae’n dangos fod Duw’n cyffwrdd yn yr uniongyrchol, yn y pethau pob dydd, yn gymaint ag mewn materion tragwyddol a chyfanfydol. Rydyn ni’n meddwl weithiau fod Duw'n rhy brysur i drafferthu gyda ni ond byddai Iesu'n ein dysgu nad yw hyd yn oed aderyn y to yn syrthio i'r ddaear heb i Dduw wybod amdano. Ac mae hynny’n golygu fod Duw’n ein hadnabod ni i gyd, bod Duw'n ein caru, a, phan fyddwn ni'n galw, fod Duw'n ein clywed.

Efallai ein bod angen y ddau safbwynt hyn yn ein bywydau? Mae thema'r Adfent heddiw'n ein gwahodd i weld yr olygfa hir, yr 'olygfa bell' o Dduw wrth ei waith drwy holl hanes a sut y mae'r byd hwn o fewn gofal Duw, ond hefyd yr uniongyrchol – sut y daeth Duw at ferch ifanc ac y newidiwyd y byd. Ond oherwydd ei fod yn cymryd trafferth gyda rhywun fel Mair, mae'n dweud wrthym fod Duw'n cymryd trafferth gyda bywyd yn ei gyfanrwydd a hyd yn oed gyda'r pryderon bob dydd sydd gan bawb ohonom.

Rwy’n amau, wrth i ni agosáu at y Nadolig a hefyd yn dal i ddygymod â chyfyngiadau coronafeirws, y bydd y rhain o gryn help i ni. Mae angen i ni wybod fod Duw yn Arglwydd popeth ond hefyd ei fod yn rhan o’n bywydau ni. Gweddïwn y byddwn yn dod i adnabod Duw yn y ddeuoliaeth yma. Amen.