Testun myfyrdod yr Esgob

Yn fy myfyrdod yr wythnos ddiwethaf, roeddwn i’n sôn am eiriau Paul at y Thesaloniaid: ’Oherwydd nid i ddigofaint y bwriadodd Duw ni’ a sut y mae gofyn i ni ddeall mai prif ymateb Duw i ni yw un o gariad. Daeth Crist i faddau i bechaduriaid ac i'n hadfer ni i berthynas iawn.

Heddiw, efallai y bydd hi’n rywfaint o sioc darllen dameg y Defaid a’r Geifr yn efengyl Mathew a chlywed am y gosbedigaeth o dân a barn dragwyddol, sy’n ymddangos yn giaidd. Un o fy hoff luniau yw un gan Caravaggio lle mae’r olygfa sy'n gael ei galw'n y 'cyfiawn', hynny yw, lle mae'n dangos y rhai sy'n gwneud pob math o bethau da. Ond, nid yw'r 'Saith Weithred o Drugaredd' yn sôn am y rhai nad ydyn nhw'n gwneud fawr ddim i weini ar y cleifion, yr anghenus a'r rhai sy'n marw, felly a yw hyn yn ystumio’r stori yn y Beibl?

Heddiw, fe hoffwn i feddwl am y ddameg hon a chynnig rhai syniadau ynghylch sut rwy'n ei gweld.

Ac fe hoffwn i ddechrau yn y dechrau gyda’r pethau cyntaf yn gyntaf. Stori yw hon nad yw'n troi'r cyfan o'r Testament Newydd a'i ben i waered. A, thrwy hynny, rwy’n golygu nad yw’n ein dysgu ein bod yn gallu ‘mynd yno’ drwy weithredoedd da. Byddai hynny’n gwagio’r efengyl o’i holl ystyr. Byddai’n gwneud gras Duw’n rhywbeth heblaw rhodd rhad ac yn gwneud ei gariad yn amodol ar ein hymdrechion ni ein hunain. A dydw i ddim yn meddwl mai dyna oedd Iesu’n bwriadu ei ddweud. Felly, gadewch i ni fod yn glir ynghylch hyn, o leiaf: Mae’r ffydd Gristnogol, yn gyntaf ac yn bennaf, ynghylch sut y mae Duw'n ymestyn allan atom ni yn Iesu. Y gwir yw ein bod ar goll heb Dduw, ond gyda chariad, fel y bugail yn chwilio am ei ddefaid, mae Duw wedi dod atom ni, wedi'n canfod ac wedi dod â ni adref.

Beth, felly, mae’r ddameg yn ei gynnig? Llawer o bethau, rwy’n meddwl. Yn gyntaf, ydych chi wedi sylwi gymaint oedd y 'cyfiawn' yn ryfeddu pan oedd Iesu'n eu cymeradwyo am weithredu eu ffydd? Mae fel pe byddai mor naturiol ag anadlu eu bod yn byw fel yr oedd Crist yn byw. Mae eu ffydd a’u bywyd yn un, fel pe byddai gwneud y peth ‘iawn’ yn estyniad o’r hyn ydyn nhw. Mewn geiriau eraill, mae eu gweithredoedd yn codi o ffydd a bywyd sydd wedi’u gwreiddio'n sefydlog yng Nghrist. Wedi uno ag ef ,maen nhw’n dod yn debyg iddo ef yn ei feddyliau, greddfau a gweithredoedd. Byddai gwneud yn wahanol yn groes i’w natur ac i’w ffydd.

Wrth gwrs, gallai hynny swnio’n ddelfrydol yn y ffordd na allai’r un ohonom byth hawlio nad ydyn ni’n hunanol. Rydyn ni’n dal i frwydro yn erbyn ‘Adda’ ac yn adnabod ein gwendidau. O’i roi mewn ffordd arall, rydyn ni’n ymwybodol ein bod yn dal yn ‘waith ar y gweill’ a bod yna lawer i’w wneud. Ond mae cyfeiriad y daith hefyd yn bwysig. Rydyn ni’n cael ein ffurfio gan Ysbryd Duw i ddod yn fwy fel Iesu fel y gellir gweld bywyd Iesu ynom ni.

Os yw’r hyn rwyf wedi'i ddweud yn wir ynghylch y rhai sy’n gwneud yr hyn y byddai Crist yn ei wneud, yna mae’n wir hefyd am y rhai nad ydyn nhw. Yn ail, felly, beth sy’n cael ei ddangos i ni yn y ddameg yw rhai sydd wedi ymgolli gymaint ynddyn nhw eu hunain fel na allan nhw weld anghenion y rhai o'u cwmpas Nid yn unig maen nhw’n anwybyddu, dydyn nhw ddim hyd yn oed yn sylwi, achos dim ond un peth sy’n bwysig iddyn nhw: nhw eu hunain.

Yn un arall o luniau Caravaggio’s ‘Galwad Sant Mathew’ rydyn ni’n gweld Iesu’n ymddangos fel Goleuni’r Byd o ochr dde'r llun. Ond yn ymuno â Mathew wrth y bwrdd mae rhai eraill yn yr hanner tywyllwch (sy’n arwyddocaol ynddo’i hun). Mae gan un o’r ffigurau, Mathew ei hunan, efallai, bâr o sbectols ar flaen ei drwyn. Mae’n edrych yn eithaf doniol. Ond, yn ei gwman wrth y bwrdd, yn cyfrif ei geiniogau a’i sbectols ar flaen ei drwyn, mae hefyd yn ffigwr o dosturi. Nid yw’n gallu gweld y pethau sydd o’i flaen. Yr eironi yw, er ei fod yn gwisgo sbectol, nad yw'n gallu gweld heibio blaen ei drwyn, lle mae Crist yn sefyll o'i flaen, wrth gwrs. A chan ei fod wedi’i lygad dynnu’n llwyr gan ei arian, nid yw'n gallu amgyffred y pethau eraill sydd o'i gwmpas.

Mae ‘diwedd’ y ddau grŵp hyn yn dra gwahanol ac mae hyn wedi poeni llawer drwy’r oesoedd. Bod y rhai sy’n gwneud y pethau iawn yn mwynhau bywyd tragwyddol ond beth am y rhai nad ydyn nhw? Wel, fe ddylen ni fod yn ofalus, wrth gwrs, a pheidio adeiladu unrhyw beth ar sail un ddameg. Ac, yn bwysicach byth, stori yw’r hanes nid am farn yn gymaint â statws y rhai sy’n cael eu disgrifio: i rai, mae Crist yn eu calonnau ac yn eu bywydau. Mae eraill wedi caledu yn erbyn trugaredd a charedigrwydd.

Ond a yw barn yn real mewn unrhyw fodd heblaw hyn? Mewn geiriau eraill, oes yna unrhyw beth mwy nad dim ond rhybudd yma? Rwyf i wedi dod i gredu fod Crist yn dyheu i ni ddeall ei gariad bob amser ac i gadw'r gobaith y bydd pobl yn newid. Ond, os yw pobl yn dewis y tywyllwch, yn gwrthod yn glir â dod i’r goleuni, a fyddai Duw’n gorfodi’r fath beth? A fyddai Crist yn gorfodi rhywun yn erbyn ei ewyllys i dderbyn y gwahoddiad i ddod i mewn. Dydw i ddim yn siŵr a fyddai, oherwydd, os yw cariad yn cael ei gynnig yn rhydd, mae’n rhaid iddo gael ei dderbyn yn rhydd hefyd. Mae hyn yn rhan o natur cariad.

Fe ddechreuais i drwy gyfeirio at fyfyrdod yr wythnos ddiwethaf. ’Oherwydd nid i ddigofaint y bwriadodd Duw ni’. Mae myfyrdod heddiw yn taro tant gwahanol ond mae'n cyd-fynd â'r hyn oeddwn i'n ei ddweud yr wythnos ddiwethaf. Oherwydd, yn ei hanfod, gwahoddiad yw’r stori heddiw. Gwahoddiad i ddod i berthyn i Grist, mewn ffordd drawsffurfiol, lle mae ffydd yn cael ei weld a'i fynegi, lle mae pethau da'n naturiol a hyd yn oed fendithion yn dod i'r rhai sy'n eu cynnig. Mae’n weledigaeth o Deyrnas Dduw, lle mae’r newynog yn cael eu bwydo, y cleifion yn cael eu hiachau a’r rhai unig yn cael eu tynnu i mewn. Ac onid am hyn ydyn ni’n dyheu, yn gweithio ac yn llafurio amdano? Gweld cariad Crist yn cael ei fynegi o'n cwmpas ni ac ynom ni. Gweddïwn y byddwn yn cael ein ysbrydoli i droi ffydd yn weithred ein hunain. Amen