Testun myfyrdod yr Esgob

Fe hoffwn i gychwyn heddiw drwy rannu dau o bytiau. Mae’r gyntaf yn mynd â ni'n ôl i’r cyfnod cyn Covid; dyddiau dedwydd! Mae’r ail, efallai, yn fwy oherwydd Covid. Felly, yr un cyn Covid yn gyntaf. Mae cerdded yn Eryri’n rhoi syniad i chi o fawredd mynyddodd a llynnoedd yr ardal ogonoeddus hon. Ac, wrth gwrs, o bennau’r mynyddoedd, rydyn ni’n gweld y darlun cyfan. Ac mae gweld y ‘cyfan' mor ddiddorol oherwydd, weithiau, mae’r dyffrynnoedd yn edrych yn wahanol. Felly hefyd y ffyrdd a’r llwybrau a hyd yn oed yr afonydd a’r caeau. Y pwynt yw bod ein safbwynt ni’n rhoi i ni bâr arall o lygaid. Rydyn ni’n gweld pethau’n wahanol. Dyw’r mynyddoedd na’r tirwedd ddim wedi newid ond drwy newid o ble rydyn ni'n edrych arnyn nhw mae pethau ymddangos yn wahanol ac yn anghyfarwydd.

Yr ail bwt, ac oherwydd Covid. Rwyf mor falch fy mod wedi gweithio cymaint gyda’n ffotograffydd Esgobaethol – ar yr Adfent ac, yn fwy diweddar, ar gwrs y Grawys. Ac mae gweld lluniau o bethau cyfarwydd, ond eto o ongl wahanol, yn cael yr un effaith. Rydyn ni'n tueddu i weld pethau nad oedden ni wedi sylwi arnyn nhw o'r blaen. Neu efallai fod pethau’n cael eu pwysleisio mewn ffordd wahanol.

Ac mae hyn yn berthnasol heddiw, ar Sul y Gweddnewidiad. Roedd hyn yn arfer cael ei ddathlu yn yr haf yn ein hen galendr ond, erbyn hyn, mae mewn lle gwell ar y Sul olaf cyn y Grawys. Yma, mae’n rhoi arweiniad da i ni oherwydd rydyn ni'n gweld rhywbeth hanfodol ynghylch Iesu. Rydyn ni’n gweld ei ogoniant, nid gogoniant marchog mewn arfbais ddisglair ond y gogoniant sy’n cael ei ddatgelu mewn gostyngeiddrwydd a dioddefaint. Rydyn ni’n gweld mai’r groes sy’n ei wneud yn fawr ac yn ogoneddus. Ac, wrth i ni feddwl am y math o daith y byddwn ni arni yn y Grawys, rydyn ni'n dal ein gafael yn y darlun hwn sy'n dangos ystyr mawredd mewn gwirionedd.

Ac fel hoffwn i ni feddwl ychydig am hyn:

O safbwynt yr Hen Destament, rwy’n gweld Duw nad yw’n rhoi’r gorau iddi. Mae holl ymwneud Duw gydag Israel yn cael ei ddangos, i mi, yn y ffordd y mae Jacob yn ymgodymu gyda’r creadur rhyfedd, tebyg i angel. Drwy eu hanes, mewn ecsodus ac mewn alltudiaeth, fe welwn i Dduw sy’n galw pobl yn ôl ato oddi wrth y ymyl y dibyn ac yn maddau pechodau’r gorffennol. A'r alwad, bob tro, yw i droi. I Israel droi oddi wrth yr hyn sy’n dinistrio, yr hyn sy’n clodfori’r hunan ac sy’n hyll. Mae’r erfyniad yn aml yn cael ei gyfleu mewn iaith o farnu sy’n dangos nad yw Duw yn gollwng gafael yn gyfan-gwbl, hyd yn oed os yw’n edrych felly weithiau. Ac mewn gwirionedd, gellir disgrifio’r cyfan o’r Hen Destament fel y ffordd y mae Duw’n ymgodymu â’i bobl.

Ar ail beth yr hoffwn i ei ddangos o’r Hen Destament yw bod yna ddyfodol i ni afael ynddo sy’n dda. Dyma oedd yr addewid o wlad yn llifeirio o laeth a mêl. Dyma oedd yr ail gyfamod pan oedd y cyntaf i’w weld wedi’i dorri a heb obaith o’i drwsio. Dyma oedd neges y proffwydi oedd yn rhybuddio’n gyson yn erbyn y dewisiadau drwg ac yn annog cydio yn y foment i gael profiad newydd o fodolaeth. Dyma oedd y darogan o newyddion da oedd yn gweld dyfodol y tu hwnt i alltudiaeth. Dyma'r pethau sy'n dangos bod Duw'n gallu dod â phethau newydd i'r byd, ei fod yn gallu naddu a chreu dyfodol gwell na'r hyn a fu. Rydych chi’n gweld, hyd yn oed yn yr Hen Destament, ein bod yn cael cip ar atgyfodiad, bywyd newydd, rhywbeth y tu hwnt i’r oes hon.

A sut y mae hyn i gyd yn ein helpu ni yma? Mae’r holl bethau hyn rydyn ni wedi’u disgrifio yn yr Hen Destament, sut yr ysgwyddodd Duw y cyfrifoldeb yn y pen draw dros Israel, erbyn hyn yn cael eu canolbwyntio’n llwyr yn ac ar Iesu. Mae’n golygu fod ein Hachubwr wedi camu i fywyd dynol; ddim bellach yn ‘Dduw o bell’ yn gwahodd newid, yn galw am ymateb o ufudd-dod, ond yn Dduw sy’n dod ac Ef ei hunan i galon y bywyd dynol. Pan fyddwn ni’n meddwl am y gweddnewidiad, Duw yw hynny wedi dod atom ni ar ffurf dioddefaint Mab y Dyn.

Fe ddechreuais i drwy sôn rhywbeth am safbwyntiau, gweld pethau o ongl wahanol. Os mai Duw sydd eisiau i ni gerdded y ffordd unig honno i Jerusalem ac mai Duw sydd, rywsut, yn blasu marw ar groes, yna, hynny sy’n gwneud synnwyr o'r cyfan y byddwn ni'n ei wneud yn ystod y Grawys.