Testun myfyrdod yr Esgob

Rwy’n siŵr fod llawer ohonom wedi’n magu ar arlwy o wasanaethau ysgolion lle’r oedd emynau’n cael eu bloeddio i gyfeiliant hen biano allan o diwn? Yno y dysgais i lawer o’r emynau rydyn ni’n eu coleddu yn yr eglwys, er fy mod, ar y pryd, yn eu gweld yn eithaf erchyll. Hyd yn oed heddiw, fe allaf i gofio'r emynau Saesneg ‘O Jesus I have promised’ ac ‘For all the saints’. Mae’r geiriau yn y seithfed bennill yn dal u yrru ias i lawr fy asgwrn cefn:

‘But lo! there breaks a yet more glorious day;

the saints triumphant rise in bright array;

the King of glory passes on his way.

Alleluia! Alleluia!’

Heddiw, rydyn ni’n dathlu dydd yr Holl Saint. Rydyn ni’n cofio’r cwmwl mawr o dystion na allai neb eu cyfrif, gyda’u gobaith yn y Gair a wnaethpwyd yn gnawd ac sy'n ein clymu ninnau am byth yn un yng Nghrist. Rydyn ni’n diolch i Dduw amdanyn nhw ac yn edrych atyn nhw am gymorth i ni heddiw.

Ac, wrth gwrs, mae wedi gwneud i mi ystyried unwaith eto beth yw ystyr bod yn sant. Mae yna lawer rydyn ni’n eu hedmygu ond pwy a fydden ni’n eu dilyn neu’n eu hefelychu mewn ffordd sy’n fwy bwriadol a phwrpasol? Rwyf eisiau ystyried dau brif faes:

Yn gyntaf, seintiau yw pobl sy’n Ymgorffori Crist. Ac yna rydyn ni’n cychwyn gyda rhywbeth ynghylch eu ffydd: mae’r bobl hyn yn perthyn i Grist gydag egni ac angerdd, fe allen ni ddweud fod y newyddion da wedi gafael ynddyn nhw. Un o fy hoff Gristnogion o gyfnod cynnar hanes Cristnogaeth yw Polycarp. Pan ofynnwyd iddo wadu ei ffydd, mae cofnod i Polycarp ddweud:

’Chwe mlynedd a phedwar ugain y bum i’n Ei wasanaethu, ac nid yw Efe wedi gwneud dim drwg i mi. Sut allaf i felly gablu fy Mrenin a'm Gwaredwr?’ Rydyn ni’n meddwl yn aml am seintiau fel pobl yr oedd eu bywydau moesol yn rhinweddol, ond, o flaen popeth, roedden nhw’n bobl oedd wedi cael eu hennill i Grist. A daeth yr argyhoeddiad hwnnw ynghylch ei gariad gwaredol yn drawsnewidiol.

Mae seintiau hefyd yn bobl sy'n deall eu hunain, yn hynod ymwybodol o'u diffygion. A does ond rhaid i ni cael cip ar dudalennau’r Hen Destament a'r Testament Newydd i weld hyn. Dyma i chi Jacob, y patriarch: twyllwr, celwyddgi, llwfrgi. Tysteb ymhell o fod yn dda, ynte? Ac eto, trwy’r un person hwn, gwaredodd Duw ei bobl ac adeiladu cenedl. Nid y pwynt yw y dylen ni dwyllo! Y pwynt yw fod pobl sy’n deall eu gwendidau yn chwilio am help i’w goresgyn ac yn tyfu i aeddfedrwydd.

Ac mae ymgorffori Crist hefyd yn ymddangos i mi yn gofyn am beth angerdd ac ymrwymiad. Mae ymgorffori Iesu’n golygu na allwn ni fod yn ddifater. Mae Sant Paul, efallai, yn enghraifft dda o hyn: weithiau’n fyrbwyll ac yn ddi-flewyn ar dafod, efallai’n boen i bobl o’i gwmpas ond bob tro’n angerddol dros yr efengyl. Sant Paul a ddywedodd pan oedd yn y carchar: ‘Oherwydd, i mi, Crist yw byw, ac elw yw marw’. Bywyd gwerth ei fyw - gydag arwyddocâd a gwerthoedd. Rwy’n meddwl mai dyma y mae’r saint yn ei gynnig.

Ond nid yw ffydd byth yn cael ei byw mewn gwagle a dyna pam ein bod ni angen mwy na dim ond ymgorfforiad o Grist. Mae seintiau hefyd yn bobl sy’n Ysgogi Eraill, a dyma’r ail beth rwyf eisiau ei ddweud. Mae grym eu bywydau’n ymestyn allan. Mae seintiau’n gwahodd pobl eraill i ddod â gwneud hynny hefyd. Mae nhw’n galluogi neu’n herio eraill i ddilyn. Mae’n debyg mai’r fwyaf adnabyddus o’n holl ddynion a merched o ffydd yw'r Fam Theresa oherwydd ei chariad mawr at y tlodion. A hollol haeddiannol hefyd. Ond roedd ganddi ddylanwad oherwydd bod cymaint wedi cofleidio ei ffordd o fyw a bod cymaint heddiw hefyd yn dal i'w hedmygu hi a’i chymuned. Ac nid oherwydd bod Theresa’n bersonoliaeth braf oedd hyn ond oherwydd ei bod yn sefyll dros rywbeth oedd yn cymell, roedd yna rywbeth dilys yn ei bywyd oedd yn werth ei efelychu.

Mae yna ffordd o ddisgrifio bod yn sant a allai fod braidd yn rhy braf hefyd. Weithiau, roedd mawrion y gorffennol yn bobl oedd yn taflu goleuni ar gymdeithas ac yn dweud pethau oedd yn ein gwneud ni’n hynod o anghyfforddus. Rwy’n meddwl am Martin Luther King. Rwy’n siŵr ein bod ni i gyd yn gyfarwydd a’i bregethau a’i anerchiadau. Pwy allai anghofio:

‘Rwy’n dweud wrthych chi heddiw, fy nghyfeillion, peidiwch ag ymdrybaeddu yng nglyn cysgod anobaith. Ac er ein bod yn dal i wynebu trafferthion heddiw ac yfory, mae’n dal gen i freuddwyd. Mae'n freuddwyd sydd â'i gwreiddiau'n ddwfn ym mreuddwyd America. Mae gen i freuddwyd y bydd y genedl hon, ryw ddydd, yn codi ac yn byw gwir ystyr ei chredo: “Daliwn fod y gwirioneddau hyn yn amlwg, fod pob dyn yn cael ei greu’n gyfartal". Mae gen i freuddwyd y bydd, un dydd, ar fryniau coch Georgia, feibion cyn gaethweision a meibion cyn berchnogion caethweision yn gallu eistedd gyda'i gilydd wrth fwrdd brawdoliaeth'.

Costiodd y freuddwyd honno ei fywyd i Martin Luther King. A yw’n syndod ein bod ninnau’n cael ein dysgu mai gwaed y merthyron yw hadau’r eglwys?

Yn olaf, rwy’n meddwl fod seintiau'n bobl sy'n creu newid a symudiad. Mae yna newid gweladwy, amlwg, un ai mewn cymdeithas neu mewn pobl eraill. Os mai hanfod yr efengyl yw’r ffordd y mae Duw’n dod â’r Deyrnas, yna ddylen ni ddim cael ein synnu. Yn y bywyd sy’n wirioneddol debyg i Grist, nid hadau sydd yna ond egin byw sy’n ei gwneud yn bosibl i'r hyn sydd wedi'i ddinistrio gael ei wneud yn gyfan ac i'r hyn sy'n anghyfiawn gael ei unioni.

A dyma pam fod heddiw'n ddiwrnod newyddion da, pam ein bod ni angen seintiau i’n cryfhau a’n hysbrydoli. Ac wrth i mi orffen, gadewch i mi eich atgoffa ei bodd yn ddiwrnod yr Holl Seintiau ac mae hynny’n golygu fod y drws yn agored i chi a minnau: pob un ohonom wedi cael gallu gan Dduw i wneud gwahaniaeth, i fod wedi’n gwreiddio yng Nghrist, i ddilyn ac i wahodd eraill i'r un lle - dyna, yn wir, yw'r peth mwyaf bendigedig.

Amen.