Testun myfyrdod yr Esgob

Mae Cân Mair (y Magnificat) yn un o ganeuon a cherddi mwyaf y Testament Newydd. Heddiw, rydyn ni’n yn cofio am Mair, mam ein Harglwydd Iesu Grist a’i chân, sydd wedi’i hysgrifennu yn efengyl Luc ar ôl iddi glywed y newyddion y bydd yn geni’r Crist, y Meseia.

I’r rhai sydd wedi’u magu ar y Gosber, efallai byddwch yn cofio’r geiriau hyn mewn iaith hynafol ar lafar, neu’n cael eu llafarganu gan y côr: ‘Tynnodd dywysogion oddi ar eu gorseddau, a dyrchafodd y rhai distadl’.Mae’n gân sy'n gyfoethog mewn ystyr ac mae ei ffydd a'i gobaith wedi'n hannog ar hyd y blynyddoedd i wynebu, fel Mair, y pethau sydd i'w gweld y tu hwnt i ni.

Ond mae yna ffordd o ddarllen y darn yma sy’n colli rhywbeth. Mae’r rhan fwyaf o bobl yn credu fod Mair yn dal yn wraig gymharol ifanc.Doedd ganddi ond ychydig i’w pharatoi ar gyfer hyn.Mae mawredd yr hyn oedd Duw yn ei ofyn ohoni y tu hwnt i’n dychymyg. Mae ei chân nid yn unig yn hardd, mae’n llawn o’r math o ffydd sy’n herio confensiynau, yn mynnu ail gyfeirio bywyd ac yn gosod cwrs ar gyfer yr efengyl ble mai gwasanaeth ac nid grym sy’n dilysu duwioldeb. Nid darn o ryddiaith addfwyn mohoni.Mae’n anthem tanseilio ac o newid radical.

Gadewch i ni edrych ar beth allai hyn ei olygu.

Yn gyntaf, mae Mair yn rhoi llais i’r tlodion. Dyma ei geiriau: ‘Tynnodd dywysogion oddi ar eu gorseddau, a dyrchafodd y rhai distadl’. Ychydig flynyddoedd yn ôl, achosodd esgob ychydig o sgandal wrth ysgrifennu llyfr gyda'r teitl 'Bias to the Poor'. Roedd rhai pobl yn meddwl fod hyn ychydig yn wleidyddol i’r eglwys a hyd yn oed yn unochrog. Ond yn fy meddwl i mae’r ffydd Cristnogol YN eithriadol o wleidyddol. Trodd Iesu drefn grym, yng ngeriau cerdd St Paul (Phil2:7 - 8) ‘fe’i gwacaodd ei hun, gan gymryd ffurf caethwas a dyfod ar wedd dynion. O'i gael ar ddull dyn, fe'i darostyngodd ei hun, gan fod yn ufudd hyd at angau, ie, angau ar groes. 'Mae’n amhosibl bod yn ddisgybl a pheidio â gweld gofal Duw dros y tlodion. Wrth gwrs, gallwn berthyn i lawer o wahanol bleidiau gwleidyddol a gweithio er budd cymdeithas ym mhob un ond agenda radical Duw yw bod gofal am y tlodion yn cael ei osod ar y brig ac nid ar y gwaelod. Os yw’n wir fod gwlad yn cael ei barnu yn ôl sut mae’n gofalu am ei thlodion, mae’n rhaid bod hynny’n wir hefyd am yr eglwys. Sut y mae’r tlodion yn ymddangos yn ein bywyd?

Yn ail, mae Mair yn rhoi llais i'r newynog. Ei geiriau eto: ‘llwythodd y newynog â rhoddion, ac anfonodd y cyfoethogion ymaith yn waglaw’. Unwaith eto, mae trefn bendramwnwgl pethau yn cael ei droi wyneb yn waered. Yn ddiweddarach yn yr efengyl, rydym yn darllen sut y porthodd Iesu’r 5000. Disgrifiodd ei hun hefyd fel bara o'r nefoedd sy'n rhoi bywyd i'r byd. A ddylen ni ddim gwahaniaethau’r neges ysbrydol oddi wrth yr un faterol yma. Ydy, mae Iesu yn llenwi’n calonnau newynog gyda chariad trawsnewidiol ac yn rhoi heddwch na fydden ni'n ei gael yn unman arall yn lle'r aflonyddwch sy'n cnoi ac yn brifo. Ond mae hefyd yn dyheu am fwydo byd sydd, er â digonedd, hefyd â llawer, llawer iawn gormod, sy'n newynog ac yn sychedig. Mae cân Mair hefyd yn holi cwestiynau dwfn, treiddgar wrth bob cenedl ac wrth gwmnïau ac asiantaethau rhyngwladol: sut allwn ni fwydo’r newynog gyda phethau da. Mae eglwysi sy’n ceisio dileu newyn, sut bynnag y maen nhw’n gwneud hynny, yn gweithio gyda chân Mair mewn ffordd dda a ffyddlon.

Ac yn olaf, mae Mair yn rhoi gobaith i'r diobaith. Ei geiriau hi unwaith eto:’Cynorthwyodd ef Israel ei was, gan ddwyn i gof ei drugaredd’. Mae gan gân Mair gefndir eang o Dduw’n ymwneud a’i bobl. Drwy ecsodus ac alltudiaeth, goresgyniad a gwerddon, mae Duw wedi ymgodymu a’i bobl, fel Jacob. Ar adegau, roedd yn ymddangos ei fod wedi eu taflu o'r neilltu am byth, ond yna, yn eu tynnu'n ôl i ffordd well o berthyn. Gwrandewch ar y geiriau hyn gan y proffwyd Hosea wrth i Dduw sôn am ei ddyhead ar gyfer Israel. ‘am hynny, wele, fe’i denaf; âf â hi i’r anialwch, a siarad yn dyner wrthi. Rhof iddi yno ei gwinllannoedd, a bydd dyffryn Achor yn ddrws gobaith.Yno fe ymetyb hi fel yn nyddiau ei ieuenctid, fel y dydd y daeth i fyny o wlad yr Aifft (Hos. 2:14-15).

Yn ei hanfod, mae’r ffydd Gristnogol yn golygu gobaith. Mae Duw’n dyheu am i bobl fyw bywydau gobeithiol a darganfod ynddo Ef beth sy’n rhoi diben a chyfeiriad newydd i ni. Pan mae ysgrifenwyr yr Ysgrythurau’n disgrifio gweithredoedd Duw yn y gorffennol, maen nhw’n gwneud hynny i ysbrydoli ffydd a gobaith yma, nawr ac yn y dyfodol. Ac, fel y dywed Mair, mae Duw, sydd wedi dangos trugaredd wrth Israel, yn dyheu am ddal i gael trugaredd. Dyma sut y mae pobl yn cael eu hailgymodi â Duw, a’r naill wrth y llall, sut y daw torcalon yn heddwch, sut y mae bywydau anhrefnus yn darganfod cychwyn o’r newydd gyda maddeuant a llawenydd.

Felly, mae cân Mair yn wirioneddol syfrdanol yn ei sialens, ond yn hynod obeithiol hefyd. Efallai y gallen ni ddweud ei bod, fel y Gwynfydau, yn fath o faniffesto o beth yw ystyr trugaredd cyfoethog Duw. Yma, yng ngeiriau gwerinwraig syml, mae’r ffordd ar agor i flaenoriaethau eglwysi a chenhedloedd. Pan fyddwn ni’n canu cân Mair, rydyn ni'n camu i’r byd newydd hwn o ffydd radical. Rhodded Duw ei ras i ni fynd yno.

Amen