Testun myfyrdod yr Esgob

Yn deilwng o agor y llyfr

Alan Bennett y dychanwr, sy’n cael y clod am y dywediad: ‘Mae bywyd yn debyg iawn i dun o sardîns – rydyn ni i gyd yn chwilio am yr allwedd.’ Da, ynte? Ac fel pob hiwmor, mae yna fwy nag elfen o wirionedd ynddo.

Agwedd y Cristion ar fywyd, wrth gwrs, yw ei fod yn rhodd gan Dduw ac yn gwneud synnwyr pan fydd Duw yn ei ganol. Mae’r efengyl, y newyddion da, yn dweud wrthym fod Iesu nid yn unig un yn dangos sut beth fyddai bywyd gyda Duw ond ei fod yn gwneud iddo ddigwydd. Mae’i farwolaeth a’i atgyfodiad yn agor rhywbeth a fyddai, fel arall, ar gau i ni.

Daw’n darlleniad o’r Testament Newydd o Ddatguddiad 5 ac mae’n ddarn pur o ddrama. Mae’r cyflwyno llun sy’n trafod rhai cwestiynau allweddol. Mewn ffordd, mae’n ateb y cwestiwn y mae Bennet yn ei ofyn. Rydych chi’n gweld, yn nhymor yr Ystwyll, ein bod yn cael ein gwahodd i feddwl sut beth yw Duw: Ystyr Ystwyll yw ‘amlygiad’, hynny yw, datgelu Duw trwy Iesu. Ac, i’n helpu ateb y cwestiwn hwnnw, mae yna ddau air o’r darlleniad heddiw : ‘Goresgyn’ a ‘Phrynu’. Mae’r ddau yn eiriau eithaf ‘mawr’ ac yn swnio, wel, yn grefyddol iawn. Ond mae ganddyn nhw afael cryf hefyd ar ffydd pob dydd.

Yng nghyd-destun ein sefyllfa ni, gyda chymaint o orbryder ac o ansicrwydd yn dal o’n cwmpas, beth sydd gan y geiriau hyn i’w cynnig?

Y gair cyntaf 'goresgyn'. Rwyf wrth fy modd gyda’r disgrifiad sydd yn y darlleniad – mae fel rhyw fath o olygfa mewn llys. 'Pwy allai gamu ymlaen ac achub y dydd’, yw’r gri ac mae pawb sydd yno’n wylofain oherwydd eu bod nhw’n gwybod nad oes neb na dim ar gael. Mae fel petai popeth ar ben. Ond yna, mae rhywun yn gwaeddi: ‘mae’r Llew o Lwyth Judah yma, oni fydd y Llew’n gallu?

Ac yna, mae rhywbeth annisgwyl iawn yn digwydd. Mae’n ein sylw’n cael ei dynnu. Rydym ni’n chwilio am y Llew, y concwerwr, yr unig un sy’n deilwng o agor y llyfr. Ac yna rydyn ni’n gweld yr oen sydd wedi’i ladd. Dim rhyfelwr na grym mawr. Rydym yn gweld creadur wedi’i dorri, oen, gyda’i gorff wedi’i guro a’i gleisio.

Ac mae hyn yn ddrama fawr. Oherwydd, dyma, wrth gwrs, Iesu, gyda’i fuddugoliaeth wedi'i selio nid drwy chwalu gelynion na dinistrio'r gwrthwynebwyr drwy fflam neu gleddyf. Dyma’r un, yng ngeiriau Sant Pedr, ‘yr oedd Duw wedi rhagwybod amdano cyn seilio’r byd’ (1 Pedr 1:20) y byddai’i fywyd yn cael ei roi i ollwng pobl yn rhydd. Y ddrama o’n blaen yw iachawdwriaeth dynol ryw a ddaeth o ddyn yn marw’n erchyll mewn anobaith ar y groes a’i atgyfodiad yn cyhoeddi nad yw hwn yn neb llai na Mab Duw. Rydym yn cael ein hachub a’n tynnu i ryfeddod cariad Duw trwy hoelion miniog a bedd gwag yn datgan marwolaeth marwolaeth a dinistr uffern.

Wrth i ni ganolbwyntio ar ddifrifoldeb sefyllfa Covid a'r pryderon mae’n ei achosi, mae yna berygl i ni golli peth o hyn. Mae yna bethau mwy na Covid yn cael eu cynnig: mae yna faddeuant a chynnig dechrau o’r newydd, waeth faint mae’n bywydau’n ymddangos wedi’u difetha. Mae beiau’r gorffennol yn cael ei setlo, drws agored, nid gydag amheuon blin am y darlun mawr, ond yn dangos dyfodol ble byddwn ni’n cael ein cynnal gan gariad cryf, cadarn Duw.

Tybed a ydym ni, yn ddealladwy, wedi bod ormod mewn niwl tywyll pryder a heb dreulio digon o amser yn harddwch yn y gras a’r addewid tragwyddol digyfnewid yma.

Nid yw’r ail air yn llai gogoneddus. Y gair yw ‘prynu’, gair sy’n codi mewn mannau eraill yn y Testament Newydd (Marc 10:45). Ac oddi fewn iddo mae'r pŵer i brynu'n ôl. Metaffor yw hyn, wrth gwrs, felly does dim rhaid egluro gormod. Ond mae’r arian yma sy’n gallu ail brynu bywydau dynol yn bwysig iawn.

Gadewch i mi ddyfynnu ychydig o eiriau o’r emyn enwog:

Dyma gariad fel y moroedd,
Tosturiaethau fel y lli:
Tywysog Bywyd pur yn marw
Marw i brynu'n bywyd ni.
Pwy all beidio â chofio amdano?
Pwy all beidio â thraethu'i glod?
Dyma gariad nad â'n angof
Tra fo nefoedd wen yn bod.

Mae yma deimlad bod y gair ‘prynu’ ychydig bach yn annifyr oherwydd ei fod dweud rhywbeth wrthyf amdanaf i fy hun. Y gwir yw, i ddyfynnu Sant Paul, fod pob un ohonom, heblaw ef ei hun ‘heb obaith a heb Dduw yn y byd’ (Effesiaid 2:12). Rwyf angen fy achub! Mae fy ‘llanastr’ i angen ei dacluso. Ond y newyddion da sy’n cael ei gynnig i ni yw mai dyma’r union beth y mae Duw, yng Nghrist, yn ei wneud. Yr hyn na allwn i ei wneud, fe wnaeth Crist drosof.

Ac, i osod y pethau hyn unwaith eto yn nhymor yr Ystwyll, rydyn ni’n gweld mai dyma beth yw Duw. Ar ddechrau'r flwyddyn fel hyn, fe hoffwn eich gwahodd i ffydd yr Ystwyll: Mae yna rywun sy’n gwneud mwy na chadw eich cefn, mae yna rywun sydd wedi sefyll yn eich lle, wedi marw dros eich pechodau, yn byw dros eich dyfodol. Does yma ddim lladdwr dicllon yn difa’n gelynion , dim ond oen a gafodd ei ladd, yr oen sy’n dwyn ymaith bechodau’r byd.

Mae wedi goresgyn ac wedi prynu. Ac iddo ef rydym yn ddyledus am bopeth. Amen