Testun myfyrdod yr Esgob

Cariad gwylaidd

Mae’n Ddydd Iau Cablyd heddiw, ac rydym yn canolbwyntio ar ddau ddigwyddiad canolog yn yr efengyl: yn gyntaf, Sefydliad Swper yr Arglwydd, y Cymun Bendigaid. Ac yn ail, golchi traed y disgyblion.

Yn efengyl Ioan, cyn y swper olaf mae Iesu’n golchi traed y disgyblion, ac, wrth wneud hynny, yn rhoi gorchymyn newydd iddyn nhw. Mae'n tywallt dŵr i fasn, yn golchi ac yna'n sychu eu traed. Gan synnu y dylai'r Meseia wneud hyn, mae Pedr yn ceisio’i stopio, a dim ond pan mae'n rhaid iddo ildio y mae Pedr eisiau i’w ddwylo a’i ben fod yn lân hefyd.

Mae ein darlleniad yn ein gwahodd i fyfyrio ar y weithred hon o gariad gwylaidd. Roedd gweinidogaeth Iesu o’r dechrau cyntaf wedi pelydru’r cariad hwn; ac yn awr mae’n rhoi gorchymyn newydd: carwch eich gilydd. Ond mae’n dweud hefyd, “Ni wyddoch ar hyn o bryd beth yr wyf fi am ei wneud, ond fe ddewch i wybod ar ôl hyn.”

Beth mae hyn yn ei olygu, a beth allai ein helpu ni i wreiddio’r geiriau hyn yn ein bywydau? Hoffwn awgrymu tri pheth.

1. Yn gyntaf, cariad ar waith

Cyn i Iesu ofyn i'w ddisgyblion garu ei gilydd, mae o'n dangos iddyn nhw beth yn union y mae cariad yn ei olygu. Mae'n cymryd y tywel, yn ei lapio o amgylch ei ganol ac yn golchi eu traed. Ni wnaeth neb erioed hyn i’w debyg. Ac eto mae'r Meseia, y Brenin a farchogodd i Jerwsalem, bellach yn cyflawni gwaith y gwas bach.

Cyn i gariad gael ei brofi neu ei ddysgu, caiff ei fodelu. Dyma Dduw yn ein cofleidio – ac mae hyn wrth wraidd y ffydd Gristnogol: nid ein bod ni'n caru Duw, ond ei fod ef wedi ein caru ni (1 Ioan 4:12) – “do, carodd Duw y byd gymaint nes iddo roi ei unig Fab, er mwyn i bob un sy'n credu ynddo ef beidio â mynd i ddistryw ond cael bywyd tragwyddol” (Ioan 3:16). Ac mae’r golchi traed yn dangos mai menter Duw yw hon – yng ngeiriau Gwilym Hiraethog:

Cariad Iesu mawr,
daeth o’r nef i lawr
i gyflawni hen amcanion
gras yn iachawdwriaeth dynion;
cariad gaiff y clod
tra bo’r nef yn bod.

Yn ein darlleniad mae Ioan yn dweud: “Yr oedd wedi caru'r rhai oedd yn eiddo iddo yn y byd, ac fe'u carodd hyd yr eithaf” (Ioan 13:1). Sefydlwyd gweinidogaeth gyfan Iesu ar gariad, ac mae’n cyrraedd tua’i begwn fan hyn, oherwydd ni fydd unrhyw beth yn cyfyngu ar y cariad hwn, dim byd yn ei rwystro. Fe'i gwacaodd ei hun, gan gymryd ffurf caethwas. Fe'i darostyngodd ei hun, gan fod yn ufudd hyd angau, ie, angau ar groes (Philipiaid 2).

Mor ffôl ydyn ni, Arglwydd, yn gweld, ond heb ddeall. Maddau inni, a rho inni ddoethineb.

Arglwydd Iesu Grist, fe’th addolwn am i ti roi mantell gogoniant o'r neilltu a chofleidio lliain gostyngeiddrwydd. Wrth iti olchi traed dy ddisgyblion a’u caru i’r eithaf, gwared ni rhag pob balchder, anwiredd a hunanoldeb. Dysg ni i wasanaethu ein gilydd er dy fwyn di, oherwydd rwyt ti'n teyrnasu yn awr yn y nefoedd, yn Frenin gwylaidd ac yn Waredwr bendigedig. Amen.

2. Yn ail, cariad sy’n mynnu

“Fe ddylech chwithau olchi traed eich gilydd” (Ioan 13: 14). Cariad gwylaidd yw nodwedd a rhinwedd y bywyd Cristnogol, a dyna pam y mae Iesu’n mynnu y dylid efelychu ei weithred o wasanaethu. Mae’r emyn i Gariad yn nhrydedd pennod ar ddeg llythyr Paul ar y Corinthiaid yn sylwebaeth ar y syniad hwn. Cawn yno ddigrifiad o gymeriad cariad. “Y mae cariad yn amyneddgar; y mae cariad yn gymwynasgar; nid yw cariad yn cenfigennu, nid yw'n ymffrostio, nid yw'n ymchwyddo. Nid yw'n gwneud dim sy'n anweddus, nid yw'n ceisio ei ddibenion ei hun, nid yw'n gwylltio, nid yw'n cadw cyfrif o gam; nid yw'n cael llawenydd mewn anghyfiawnder, ond y mae'n cydlawenhau â'r gwirionedd. Y mae'n goddef i'r eithaf, yn credu i'r eithaf, yn gobeithio i'r eithaf, yn dal ati i'r eithaf. Nid yw cariad yn darfod byth” Mae’n beth sobor rhoi’n henw ni yn lle’r gair “cariad” yn y disgrifiad hwn: “Mae Andrew yn amyneddgar; mae Andrew yn gymwynasgar” ac ati.

Dyma’r cariad a roddodd i Grist y fuddugoliaeth ym mlynyddoedd cynnar yr Eglwys Fore, ac a heriodd yr hen fodd doredig o fyw. Hyd yn yn ein dyddiau ni, fe fyddwn ni’n adnabod yr efengyl ar waith mewn personoliaethau sy’n gorlifo â chariad Duw, mewn bywydau sy’n llawn cariad gwylaidd. Nid oes raid i'r amser heriol hwn o ynysu ei rhwystro ni rhag gwasanaethu eraill. Cawn weddïo, cawn wasanaethu’r gymuned, cawn godi’r ffôn – ac yn awr, yn rhyfeddol, fel erioed o'r blaen, cawn Zoom-io.

Pan fyddwn ni'n gwasanaethu eraill fel mae Crist wedi ein gwasanaethu ni, rydyn ni'n ymateb i'r gorchymyn hwn. Pan fyddwn ni'n gwasanaethu eraill fel mae Crist wedi ein gwasanaethu ni, mae cariad Crist yn treiddio o’n mewn ac yn disgleirio ohonom.

Mor ffôl ydyn ni, Arglwydd, yn gweld, ond heb ddeall. Maddau inni, a rho inni ddoethineb.

Arglwydd Iesu Grist, heddiw fe olchaist draed dy ddisgyblion, gan roi inni batrwm gostyngeiddrwydd: golch ein heneidiau o bopeth aflan, a dysg ni i’th wasanaethu di yn yr un o'r lleiaf o’th gymrodyr, yn enw dy drugaredd tyner. Amen.

3. Yn drydydd, cariad yn rhodd

Mae Iesu’n dangos cariad gwyliadd tuag at ei ddisgyblion; mae’n rhoi gorchymyn iddynt hwythau wneud yr un modd. Ond, y tu hwnt i’r cyfan, mae yn ei fywyd ei hun yn galluogi i'r cariad newydd hwn ffynnu. O fewn ychydig oriau yn unig, bydd yn mynd gyda rhai o'i ddilynwyr agosaf i weddïo yn yr ardd. Oddi yno caiff ei gipio, ei garcharu, ei roi ar brawf, ac yna’i ladd.

Rhaid i’r cariad hwn fod inni’n fwy nac esiampl. Rhaid iddo’n cydio, ein hennill, ein cyfareddu, ein cynnal. Yng ngeiriau William Williams, Pantycelyn:

Arnat, Iesu, boed fy meddwl,
am dy gariad boed fy nghân;
dyged sŵn dy ddioddefiadau
fy serchiadau oll yn lân:
mae dy gariad
uwch a glywodd neb erioed.

Mae Iesu dangos patrwm cariad inni; mae’n mynnu y dylem ei efelychu; ac yna mae’n ein llenwi hefo’i gariad gwylaidd, gweddnewidiol. Dyma benllaw’r tywel, y dŵr, y basn, y golchi a'r sychu – o’r tarddiad hwn y daw’r cariad sy’n medru newid y byd.

Mor ffôl ydyn ni, Arglwydd, yn gweld, ond heb ddeall. Maddau inni, a rho inni ddoethineb.

Oen Duw, rwyt ti'n dwyn ymaith bechodau'r byd. Rhoddaist dy einioes i’n rhyddhau ni. Bydded i’th gariad foddi o’n mewn bopeth sy’n cuddio goleuni dy gariad dros dy fyd, oherwydd ti sydd Gariad gweladwy, Iachawdwr cryf, Gwas tyner a Brenin gwylaidd. Amen.