Yn COP26, llofnododd llawer o genhedloedd addewid yn dweud y bydden nhw’n rhoi’r gorau i ddatgoedwigo erbyn 2030. Mae torri coed yn effeithio ar yr hinsawdd a’r cynefin lleol sy’n gartref i amrywiaeth gyfoethog o blanhigion a bywyd gwyllt; mewn llawer o rannau o’r byd, bydd y rhain yn cael eu colli am byth.

Marc 4: 30 – 32 a’r Datguddiad 22:1-2

Meddai Iesu, ‘Pa fodd y cyffelybwn deyrnas Dduw, neu ar ba ddameg y cyflwynwn hi? Y mae’n debyg i hedyn mwstard; pan heuir ef ar y ddaear, hwn yw’r lleiaf o’r holl hadau sydd ar y ddaear, ond wedi ei hau, y mae’n tyfu ac yn mynd yn fwy na’r holl lysiau, ac yn dwyn canghennau mor fawr nes bod adar yr awyr yn gallu nythu dan ei gysgod.’

Dangosodd yr angel imi afon dŵr y bywyd, yn ddisglair fel grisial, yn llifo allan o orsedd Duw a'r Oen, ar hyd canol heol y ddinas. Ar ddwy lan yr afon yr oedd pren y bywyd, yn dwyn deuddeg cnwd, gan roi pob cnwd yn ei fis; ac yr oedd dail y pren er iachâd y cenhedloedd.

Myfyrdod

Pan adroddodd Iesu ddameg yr hedyn mwstard, byddai’r rhai oedd yn gwrando yn gwybod fod adar yn cartrefu ac yn cysgodi mewn coed; yn ddiweddarach efallai, y bydden nhw hefyd yn dod i wybod bod, yn nheyrnas Dduw, gartref a chysgod i bawb. Byddai’r ddelwedd o ddŵr clir fel crisial hefyd yn rhywbeth hollol adnabyddus mewn oes pan oedd llygredd mewn afonydd ac yn yr aer yn gwbl ddieithr. Fydden nhw ddim yn gwybod chwaith am sut mae’r dail a’r coed yn iachâd i’r cenhedloedd. Heddiw, wrth gwrs, rydyn i yn gwybod.

Wrth gerdded trwy goetir neu barc rydyn ni’n gweld coed sydd gannoedd o flynyddoedd oed gyda’u stori eu hunain i’w hadrodd am sut maen nhw wedi goroesi tywydd stormus a thirweddau cyfnewidiol. Cawn weld coed iau yn cychwyn ar daith bywyd. Cawn weld blodau gwyllt, pryfed, pyllau dŵr, tystiolaeth o anifeiliaid sydd wedi gwneud y lle hwn yn gartref; a nythod yn y coed. Wrth dreulio amser yn y lleoedd hyn mae’n hawdd anghofio yr argyfwng newid hinsawdd.

Pryd oedd y tro diwethaf i chi fynd am dro mewn coetir – sut deimlad oedd hynny, beth oedd yr arogleuon a’r synau o’ch cwmpas?

Mae coed yn hollol bwysig i lesiant ein byd; i blanhigion o bob maint, yr holl fywyd gwyllt - yn fach a mawr, ac i ninnau hefyd. Mae coed yn amsugno deuocsid carbon ac yn ei droi’n ocsigen. Pan fydd coed yn cael eu torri, neu’n cael eu haflonyddu neu’u difrodi, maen nhw’n rhyddhau deuocsid carbon a nwyon eraill i’r aer ac felly, mae colli coedwigoedd yn achosi 10% o gynhesu byd eang.

Mae coedwigoedd a’u cynefinoedd yn helpu i leihau cynhesu byd eang ac yn gallu helpu’r byd i gyrraedd y targed o 1.5^o sydd wedi’i osod. Ni fydd hynny’n digwydd oni bai bod datgoedwigo’n cael ei gymryd o ddifrif. Yn ein coetiroedd lleol, mae gan goed rôl hanfodol mewn sicrhau amrywiaeth gyfoethog o fywyd a thwf, y tu hwnt i amsugno carbon deuocsid. Mae’r hyn sy’n digwydd ar draws y byd yn effeithio ar yr aer rydyn ni’n ei anadlu ac mae’r hyn rydyn ni’n ei wneud yn effeithio ar yr aer mae eraill hefyd yn ei anadlu.

Yma yng Nghymru, mae tua 15% o’r tir yn goetir, ond yn Ewrop mae'r cyfartaledd tua 37%. Felly, rydyn yn byw, sy’n syndod efallai, mewn un o'r gwledydd gyda'r lleiaf o goed yn Ewrop! Erbyn 2030, mae’r llywodraeth wedi addo plannu 100,000 hectar arall o goetir yng Nghymru. Mae’r DU yn ei gyfanrwydd, yn mewnforio 80% o’i goed a chynnyrch coed. Am ragor o wybodaeth ar hyn ac ar effeithiau eraill datgoedwigo ar yr amgylchedd, edrychwch ar yr ‘awgrymiadau’ isod.

Mae’r manteision i'r amgylchedd yn dibynnu ar goed aeddfed i 'iachau'r cenhedloedd' ac i ddarparu cynefin croesawgar i fywyd gwyllt ffynnu. Bydd gofalu am y coed sydd gennym nawr a’r rhai a fydd yn cael eu plannu, yn ein helpu ninnau hefyd i ffynnu.

Sut mae bod yn yr awyr agored, mewn coetir neu ryw le arall, yn eich helpu chi i ffynnu a theimlo’n well – yn gorfforol, yn emosiynol, yn feddyliol?

Mae harddwch cread Duw o’n cwmpas ym mhob man, yn ein cysgodi gyda dail iachâd, gymaint â’r adar sy’n nythu yn y goeden mwstard. Mae coed yn rhan hanfodol o’r ateb i iechyd a llesiant y blaned ac hebddyn nhw byddwn nid yn unig yn anafu ni’n hunain ond gweddill y cread hefyd.

Gweddi

Dduw popeth gweledig ac anweledig,
gwrando fy / ein gweddi am fanteision iachâd
a harddwch eich cread.
Am y coed, wedi’u gwreiddio’n ddwfn yn y tir,
yn cynnal yr aer rydym yn ei anadlu,
yn cysgodi adar, pryfed, anifeiliaid a phlanhigion,
yn cynnal amgylchedd ble gallwn ffynnu.
Datgela’r geiriau i’m/ i’n helpu i ddatgan
er mwyn gwarchod coed ar draws y byd,
i ddod â datgoedwigo di-angen i ben,
i blannu coed newydd er iachâd cenedlaethau’r dyfodol.
Dduw popeth gweledig ac anweledig,
arwain fy / ein ffordd i wneud beth allaf / allwn
dros fanteision iachau a harddwch eich cread.

Amen.

Awgrymiadau

• Os ydych chi wedi cael cynnig coeden i’w phlannu – ble byddwch yn ei phlannu?
• Ailgylchwch holl bapur a chardiau a chwiliwch am gynnyrch papur wedi’i ailgylchu gyda logo ‘tick tree’ FSC arno.
• Wrth brynu cynnyrch coed, gwnewch yn siŵr, a holwch, a ydyn nhw’n cael eu gwneud o ffynonellau cynaliadwy.
• Ewch am dro mewn coetir os oes un yn agos atoch chi, ac edrychwch ar yr amrywiaeth gyfoethog o fywyd yno.
• Edrychwch ar wefan Cronfa Bywyd Gwyllt y Byd Cymru am ragor o wybodaeth, a'r syniadau ac awgrymiadau sydd yno i helpu i gynnal y coedwigoedd a choetiroedd.
• Edrychwch ar wefan Cyfoeth Naturiol Cymru am ragor o wybodaeth ynghylch pam fod ein coetiroedd mor bwysig i'r byd.
• Ysgrifennwch at eich Aelod o’r Senedd i ofyn faint o goed sydd wedi’u plannu hyd yn hyn.