Côr y Gadeirlan yn cyflwyno cyfansoddiad cerddorol newydd yng ngwasanaeth cysegru Esgob Tyddewi
Perfformir cyfansoddiad cerddorol newydd am y tro cyntaf yng Nghadeirlan Deiniol Sant ym Mangor ar gysegriad Esgob newydd Tyddewi. Cyfansoddwyd y gerddoriaeth gan Joe Cooper, Cyfarwyddwr Cerdd yr Cadeirlan, gan ddefnyddio testun o gerdd hynafol a ysgrifennwyd ym Mangor yn yr 16eg ganrif. Bydd côr yr Cadeirlan yn perfformio'r gerddoriaeth am y tro cyntaf yn y gwasanaeth cysegru ddydd Sadwrn 27 Ionawr.
Mae'r cyfansoddiad yn un o nifer o ddarnau newydd o gerddoriaeth a ysgrifennwyd ar gyfer y Gadeirlan dros y ddwy flynedd ddiwethaf, ac mae'n rhan o brosiect mwy i hybu'r defnydd o'r Gymraeg o fewn litwrgiau'r Eglwys yng Nghymru ac i wreiddio gweinidogaeth Eglwys Gadeiriol Sant Deiniol o fewn hanes a diwylliant Bangor a gogledd-orllewin Cymru.
Dafydd Trefor: bardd ac offeiriad
Mae'r gerddoriaeth newydd a gyfansoddwyd ar gyfer y gwasanaeth yn osodiad o gerdd Gymraeg o'r 16eg ganrif gan Dafydd Trefor am gysegru Deiniol, Esgob cyntaf Bangor.
Roedd Dafydd Trefor yn offeiriad yn Esgobaeth Bangor ac yn ganon Eglwys Gadeiriol Sant Deiniol. Ysgrifennodd nifer o "gywyddau" i goffáu pobl neu ddigwyddiadau arwyddocaol, ac mewn un gerdd o'r fath mae'n dychmygu cysegru Deiniol fel esgob yn y chweched ganrif. Gan fod Deiniol yn cael ei fuddsoddi gyda'r crozier - y staff bugeiliol sydd gan bob esgob - mae Dafydd Trefor yn disgrifio trawsnewidiad Deiniol o fynach tawel i arweinydd doeth. O dan weithred symbolaidd yr arwyddion allanol hynny, mae Dafydd Trefor yn gweld yr Ysbryd Glân wrth ei waith, gan arfogi Deiniol ar gyfer ei alwad esgobol.
Cyfweliad gyda Joe Cooper, Cyfarwyddwr Cerddoriaeth
Buom yn siarad â Joe Cooper, Cyfarwyddwr Cerdd yn Sant Deiniol, i ddarganfod mwy am ei gyfansoddiad newydd yn seiliedig ar destun Dafydd Trefor.
Dywedwch wrthym am y gerddoriaeth newydd a gyfansoddwyd gennych ar gyfer cysegru Esgob Tyddewi.
Bydd y gwasanaeth yn cynnwys llawer o gerddoriaeth a gyfansoddwyd yn arbennig ar gyfer yr Cadeirlan, gan gynnwys anthem newydd a gyfansoddwyd ar gyfer y gwasanaeth hwn. Mae'r gerddoriaeth yn seiliedig ar gerdd o'r chweched ganrif gan Dafydd Trefor am Sant Deiniol a oedd, wrth gwrs, yn esgob cyntaf Bangor. Mae'r gerdd yn dechrau gydag amser Deiniol yn cael ei dreulio ar encilio yn Sir Benfro, ac felly mae ganddi gysylltiad cryf ag esgobaeth Tyddewi.
Gan fod Cadeirlan Deiniol Sant ym Mangor yn cynnal cysegru Esgob Tyddewi roedd yn ymddangos fel y testun perffaith.
Sut aethoch chi ati i osod y gerdd hanesyddol hon i gerddoriaeth?
Rwyf wedi ei osod mewn arddull eithaf modern oherwydd bod y cyfansoddiadau eraill sy'n ymddangos yn y gwasanaeth hwn hefyd mewn arddull fwy cyfoes. Rwy'n ceisio defnyddio ysbeidiau a rhythmau a ddarganfyddaf mewn emynau Cymraeg. Felly er bod y gerddoriaeth yn newydd, mae rhywbeth o fewn DNA y gerddoriaeth sydd rywsut yn gyfarwydd yn isymwybod pobl.
Mae cryn dipyn o destun i'w drwodd ac felly mae'r testun hwnnw'n ymddangos mewn o leiaf un rhan o'r gerddoriaeth, ond yn aml dim ond ymadroddion allweddol o'r gerdd sy'n cael eu hailadrodd.
Y rhan bwysicaf oedd dewis pa rannau o'r gerdd yw'r pwysicaf ar gyfer yr hyn rydych chi'n ceisio ei ddweud trwy'r gerddoriaeth.
A wnaethoch chi weithio'n agos gyda'r rhai sy'n ymwneud â llunio'r litwrgi ar gyfer y gwasanaeth?
Do, gweithiais yn agos gyda Siôn Rhys Evans, yr is-ddeon yma yn yr Cadeirlan, i greu trefn y gwasanaeth a gosod y cyfansoddiad lle bydd yn fwyaf effeithiol. Perfformir y cyfansoddiad gan fod yr esgob yn cael ei gyflwyno gyda'r gwahanol anrhegion a symbolau, a bydd yn codi i ffanffer gogoneddus ar y diwedd.
Pa rôl ydych chi'n meddwl mae cerddoriaeth yn ei chwarae yng nghyd-destun diwylliannol a chrefyddol digwyddiadau cysegredig?
Rwy'n credu bod cerddoriaeth yn bwysig iawn. Os ydych chi'n meddwl am wasanaethau mawr neu'n wir dim ond eiliadau o'ch bywyd yna yr un peth a all bob amser sbarduno cof yw tôn arbennig neu gân benodol. Y syniad yw y gallai rhannau o'r gerddoriaeth hon gael eu chwarae mewn blynyddoedd i ddod a bydd pobl yn meddwl, o ie, rwy'n cofio'r arddull honno o gerddoriaeth. Lle ydw i wedi clywed hynny? Roedd mewn gwasanaeth cysegru ar ddechrau'r 21ain ganrif ym Mangor.
Sut ydych chi'n meddwl y bydd y gynulleidfa'n ymateb?
Gobeithio y byddant yn mwynhau'r cyfansoddiad. Yn sicr, pan wnaethon ni gyfansoddi cerddoriaeth ar gyfer cysegru'r Esgob Mary Stallard a'r Esgob John Lomas y llynedd, cafodd y gerddoriaeth groeso da ac roedd llawer o sylwadau cadarnhaol a phobl yn gofyn llawer o gwestiynau amdano. Felly gobeithio y bydd yn ennyn diddordeb pobl yn yr un modd eto.
Sut mae'r cyfansoddiad hwn yn cyd-fynd â'r corff ehangach o waith fel cyfarwyddwr cerddoriaeth?
Wel, yma ym Mangor, un o'n prif genadaethau dros y ddwy flynedd ddiwethaf fu creu catalog o gerddoriaeth gorawl yn yr iaith Gymraeg ar gyfer côr SATB* o rannau corawl y Cymun a'r Evensong, yn ogystal ag anthemau sy'n rhychwantu blwyddyn litwrgaidd yr Eglwys. Felly mae'n sicr yn cyd-fynd yn dda iawn â'r hyn rydyn ni'n ei wneud fel Eglwys Gadeiriol.
* Soprano, alto, tenor, and bass
Oes gennych chi unrhyw gynlluniau ar gyfer y cyfansoddiad y tu hwnt i'r seremoni gysegru? A oes cynlluniau i'w defnyddio ar gyfer unrhyw gyd-destun neu osodiadau eraill?
Wel, rwy'n siŵr y bydd yn cael ei ddwyn o gwmpas i'r repertoire. Yn sicr, gellir ei defnyddio yn 2025 oherwydd wrth gwrs mae'r gerdd yn ymwneud â Deiniol a 2025 yw pen-blwydd mileniwm-a-hanner Deiniol yn sefydlu cymuned yma ym Mangor.
Fel rhan o goffáu 2025 byddwn yn comisiynu gweithiau corawl newydd. A byddwn yn comisiynu pobl o bob cwr o'r wlad. Ond rwy'n sicr yn gobeithio y byddwn yn gallu ysgrifennu un darn, efallai i fod yn rhan o hynny hefyd.
Gwyliwch y cyfweliad ar YouTube.
Cathedral choir debut new musical composition at Bishop of St Davids consecration service
A new musical composition will be performed for the first time at Saint Deiniol’s Cathedral in Bangor at the consecration of the new Bishop of St Davids. The music has been composed by Joe Cooper, Director of Music at the Cathedral, using text from an ancient poem written in Bangor in the 16th century. The Cathedral choir will perform the music for the first time at the consecration service on Saturday 27 January.
The composition is one of a number of new pieces of music written for the Cathedral over the last two years, and is part of a bigger project to boost the use of the Welsh-language within the liturgies of the Church in Wales and to ground the ministry of Saint Deiniol’s Cathedral within the history and culture of Bangor and north-west Wales.
Dafydd Trefor: poet and priest
The new music composed for the service is a setting of a 16th century Welsh-language poem by Dafydd Trefor about the consecration of Deiniol, the first Bishop of Bangor.
Dafydd Trefor was a priest in the Diocese of Bangor and a canon of Saint Deiniol’s Cathedral. He wrote a number of “cywyddau” to commemorate significant people or events, and in one such poem he imagines the consecration of Deiniol as a bishop in the sixth century. As Deiniol is invested with the crozier – the pastoral staff which all bishops hold – Dafydd Trefor describes Deiniol’s transformation from a quiet monk to a wise leader. Beneath the symbolic action of those outward signs, Dafydd Trefor sees the Holy Spirit at work, equipping Deiniol for his episcopal calling.
Interview with Joe Cooper, Director of Music
We spoke with Joe Cooper, Director of Music at Saint Deiniol’s, to find out more about his new composition based on Dafydd Trefor’s text.
Tell us about the new music you have composed for the consecration of the Bishop of St Davids.
The service will feature a lot of music specially composed for the Cathedral, including a new anthem composed for this service. The music is based on a sixth-century poem by Dafydd Trefor about Saint Deiniol who, of course, was the first bishop of Bangor. The poem begins with Deiniol’s time spent on retreat in Pembrokeshire, and so it has a strong connection to the diocese of St Davids.
As Saint Deiniol’s Cathedral in Bangor is hosting the consecration of the Bishop of St Davids it seemed like the perfect text.
How did you approach setting this historical poem to music?
I've set it in quite a modern style because the other compositions that feature in this service are also in a more contemporary style. I try to use intervals and rhythms that I find in Welsh hymnody. So although the music is new, there's something within the DNA of the music that is somehow familiar in people's subconscious. There's quite a lot of text to get through and so that text does appear in at least one part of the music, but often there are just key phrases from the poem that are repeated.
The most important part was choosing which parts of the poem are the most important for what you're trying to say through the music.
Did you work closely with those involved in compiling the liturgy for the service?
Yes, I worked closely with Siôn Rhys Evans, the sub-dean here at the Cathedral, to create the order of the service and place the composition where it's going to be most effective. The composition will be performed as the bishop is being presented with the various gifts and symbols, and it will rise to a glorious fanfare at the end.
What role do you think music plays in the cultural and religious context of consecration events?
I think the music is very important. If you think of large services or indeed just moments of your life then the one thing that can always trigger a memory is a particular tune or a particular song. The idea is that in years to come parts of this music might be played and people will think, oh yes, I remember that style of music. Where did I hear that? It was at a consecration service at the start of the 21st century in Bangor.
How do you think the audience will respond?
I hope that they will enjoy the composition. Certainly, when we composed music for the consecration of Bishop Mary Stallard and Bishop John Lomas last year, the music was well received and there were lots of positive comments and people asking many questions about it. So I hope that it will intrigue people in the same way again.
How does this composition fit into the broader body of work as a music director?
Well, here in Bangor, one of our main missions over the past two years has been to create a catalogue of choral music in the Welsh language for SATB* choir of the choral parts of the Eucharist and Evensong, as well as anthems which span the liturgical year of the Church. So it certainly fits in very well with what we're doing as a Cathedral.
* Soprano, alto, tenor, and bass
Do you have any plans for the composition beyond the consecration ceremony? Are there plans to use it for any other context or settings?
Well, I'm sure it will be brought around into the repertoire. It can certainly be used in 2025 because of course the poem is about Deiniol and 2025 is the millennium-and-a-half anniversary of Deiniol founding a community here in Bangor.
As part of 2025 commemoration we will be commissioning new choral works. And we'll commission people from all over the country. But I certainly hope that I might be able to write one piece, perhaps to be part of that as well.
Watch the video interview on our Youtube Channel.