Mae pentref Dolgarrog yng ngogledd Cymru wedi cael dros £130.000 o gyllid Ffyniant Bro i weddnewid tir eglwys sydd wedi’i esgeuluso yn ardd gymunedol a man ar gyfer digwyddiadau mewn ymgais i adfywio bywyd cymunedol.

Mae prosiect DyfoDol y Garrog wedi cael £130,404 gan Lywodraeth y DU drwy Gronfa Ffyniant Gyffredin y DU.

Rhan ganolog o’r cyllid yw adfywio tir o amgylch Eglwys y Santes Fair. Bydd yr ardd newydd yn dod yn fan deinamig ar gyfer cynulliadau lleol, digwyddiadau diwylliannol a chyfleoedd dysgu gydol oes. Bydd y gwaith adfywio yn cael ei arwain gan dîm prosiect DyfoDol y Garrog a fydd yn gweithio gyda’r gymuned leol i greu gardd awyr agored ecogyfeillgar sy’n addas ar gyfer pob tywydd.

Bydd y prosiect hefyd yn cyflwyno calendr amrywiol o ddigwyddiadau, gan gynnwys perfformiadau, arddangosfeydd a gweithdai, sydd wedi’u cynllunio i ddarparu ar gyfer diddordebau amrywiol y gymuned yn ogystal â hyrwyddo diwylliant lleol a’r Gymraeg.

Mae hwn yn brosiect mawr ei angen ar gyfer cymuned sydd wedi’i chreithio gan drasiedi yn y gorffennol a cholli swyddi yn ddiweddar. Yn 1925, cafodd pentref Dolgarrog ei ddinistrio pan ffrwydrodd dau argae a gorlifo’r ardal, gan arwain at farwolaeth 10 oedolyn a chwech o blant. Yn fwy diweddar, yn 2007, cafodd ffatri Alwminiwm Dolgarrog ei chau ar ôl 100 mlynedd, gan golli 170 o swyddi. Yn 2023, cyhoeddodd Parc Antur Eryri ei fod yn cau ar unwaith gan golli swyddi.

Mae DyfoDol y Garrog yn fwy na phrosiect adnewyddu yn unig; mae’n gatalydd ar gyfer newid

Tyfodd prosiect DyfoDol y Garrog o gyfres o ddigwyddiadau ymgysylltu cymunedol yn Eglwys y Santes Fair ym mis Chwefror 2022 i ddarparu cyfleoedd i bentrefwyr ddod at ei gilydd ac archwilio’u hanghenion a’u dyheadau eu hunain. Arweiniodd hyn at Ŵyl Garrog gyntaf erioed ym mis Medi 2023, a ddenodd dros 600 o bobl ac 80 o wirfoddolwyr.

Wedi’i hysbrydoli gan chwedlau lleol a’i thanio gan yr awydd am newid, ysgogodd yr ŵyl ymdeimlad newydd o undod a balchder ymhlith pentrefwyr. Cafodd ei hagor yn swyddogol gan Archesgob Cymru, Andrew John, ac roedd yn cynnwys plant yr ysgol leol yn adrodd o’r newydd stori draig chwedlonol y pentref, sef Carrog Dolgarrog.

Mae tîm prosiect DyfoDol y Garrog yn cynnwys yr offeiriad lleol Stuart Elliott o Ardal Weinidogaeth Bro Gwydyr a Jackie Ley, Swyddog Datblygu Prosiect a ysgrifennodd y cais gwreiddiol. Yn ymuno â nhw mae Jasmine Cash, Swyddog Prosiect Cynorthwyol ac Alys Hughes, Cydlynydd Gweithgareddau.

"Mae DyfoDol y Garrog yn fwy na phrosiect adnewyddu yn unig; mae’n gatalydd ar gyfer newid," dywedodd y Parchedig Stuart. "Drwy feithrin cydweithio rhwng pentrefwyr a’r diwydiant lleol, rydyn ni’n gobeithio creu cyfleusterau unigryw y gall pobl ifanc, unigolion, grwpiau cymunedol, addysgwyr a gweithwyr proffesiynol fod yn falch ohonyn nhw."

Cafodd DyfoDol y Garrog ei enwi ar ôl pentrefannau gwreiddiol Dol y Garrog a Phorth Llwyd, sydd, at ei gilydd, yn ffurfio’r ardal o’r enw Dolgarrog erbyn hyn.

Ychwanegodd y Parchedig Stuart, "Trwy feithrin ysbryd creadigrwydd, cynaliadwyedd a chyfranogiad cymunedol, rydyn ni’n awyddus i ysbrydoli cenedlaethau’r dyfodol. Gyda chanmlwyddiant trychineb trasig yr argae yn 2025, mae’n bwysig ein bod ni’n anrhydeddu’r gorffennol wrth ganolbwyntio ar atgyweirio, ailddatblygu a dyfodol ein cymuned."

Mae’r prosiect hwn yn cael ei ariannu gan Lywodraeth y DU drwy Gronfa Ffyniant Gyffredin y DU.

Mae Cronfa Ffyniant Gyffredin y DU yn un o brif gonglfeini agenda Ffyniant Bro Llywodraeth y DU ac mae’n rhoi £2.6 biliwn o gyllid ar gyfer buddsoddi lleol erbyn mis Mawrth 2025. Nod y Gronfa yw gwella balchder mewn lle a chynyddu cyfleoedd bywyd ledled y DU gan fuddsoddi mewn cymunedau a lleoedd, gan gefnogi busnesau lleol, a phobl a sgiliau.