Y Ddolen
Dydd Gwener 12 Medi
Colect
Hollalluog Dduw,
gwnaethost i offeryn angau dolurus fod i ni yn fywyd a thangnefedd trwy ddioddefaint dy Fab gwynfydedig:
caniatâ i ni orfoleddu yng nghroes Crist fel y bydd i ni ddioddef yn llawen er ei fwyn ef;
sydd yn fyw ac yn teyrnasu gyda thi a’r Ysbryd Glân,
yn un Duw,
yn awr ac am byth.
Cerrynt o ras
Am yr ychydig fisoedd diwethaf, rydw i wedi cael y 'pleser' o frwydr flinedig gyda Scottish Power. Galwadau diddiwedd, negeseuon e-bost heb eu hateb, sgwrsio robotig, aros ar y lein tra bod y gerddoriaeth ar gylch diddiwedd a'r teimlad hwynnw o fywyd yn pylu! Yng nghanol y cyfan, y datguddiad: mae cebl byw yn rhedeg yn uniongyrchol o dan ac ar hyd fy ngardd. Ac yno y mae yn cario ei egni'n dawel o dan y lawnt lle rydw i wedi plannu coed ffrwythau, wedi gwylio mwyalchen yn pigo, ac wedi eistedd gyda llyfr, yr holl amser, yn gwbl anymwybodol.
Fe darodd fi, bron fel dameg.
Yn aml, rydyn ni'n symud trwy fywyd fel pe bai realiti yn ddim ond yr hyn y gallwn ei weld, ei gyffwrdd, neu ei reoli. Ac eto o dan yr wyneb, yn anweledig ond yn real, mae cerrynt o ras yn rhedeg. P'un a ydym yn sylwi arno ai peidio, mae pŵer oddi tanom ac o'n cwmpas, yn ein cynnal yn dawel. Gallwn ei anwybyddu, cloddio'n bryderus i olrhain ei lwybr, neu ymddiried yn syml ei fod yno.
Mae athronwyr wedi gofyn dros y blynyddoedd sut ydyn ni'n gwybod beth sy'n real. Siaradodd Plato am gysgodion a ffurfiau cudd; Awstin am y Duw sy'n agosach atom ni nag yr ydym ni atom ni ein hunain; Acwinas am y Bod y mae pob bod arall yn rhannu ynddo. Ac roedd Teilhard de Chardin, yr offeiriad a'r athronydd Jeswit, yn cynnig gweledigaeth o greadigaeth llawn egni dwyfol, lle mae mater ei hun yn fyw gyda phresenoldeb Crist, yn symud yn anochel, fel afon fawr, tuag at ei gyflawniad ynddo Ef. Ym mhob achos, yr un yw'r wers: o dan y gweladwy mae'r anweledig, o dan y cyffredin, y tragwyddol.
Mae cefn gwlad yn dysgu hyn hefyd: nentydd yn rhedeg o dan y ddaear cyn iddynt ymgodi eto i'r golau, hadau'n gwthio trwy bridd tywyll heb eu gweld cyn iddynt ffrwydro'n lliwgar, gwreiddiau coed mawr, tyrchod daear yn cloddio eu bywydau tawel tanddaearol. Mae mwy yn digwydd bob amser nag sy'n amlwg. Nid yw egni cudd Duw ymhell i ffwrdd, ond yn agos wrth law, o dan ein traed, yn ein caeau, ac yn ein cyrff ein hunain.
Y perygl yw meddwl, oherwydd nad ydym bob amser yn canfod pethau, nad ydynt yn bodoli. Ond nid yw'r anweledig yn peidio â bod. Fel mae Kierkegaard yn ein hatgoffa, "Dim ond yn ôl y gellir deall bywyd; ond rhaid ei fyw ymlaen." Dim ond wrth edrych yn ôl y mae'r cerrynt cudd yn aml yn gwneud synnwyr.
Felly, wrth i'r nosweithiau fyrhau ac efallai i'n blinder gynyddu, cofiwch fod ffynhonnell ddiddiwedd yn llifo o dan wyneb pethau. Heb ei fesur, heb ei gyfrif, heb ei weld ond yno bob amser yn rhedeg ac yn ein hatgoffa: mae'r gras anweledig hwnnw'n rhedeg trwy ein dyddiau, yn ein cymell i barhau, yn llawn bywyd, yn ein tynnu i fywyd ac i gerrynt grymus Dduw.
Verity Sterling
Datganiad gan Gabidwl Cadeirlan Bangor
Mae Cabidwl Cadeirlan Bangor wedi cyhoeddi datganiad yn mynd i’r afael â digwyddiadau diweddar a heriau ariannol.
Yn ystod gweithred sanctaidd addoli’r Gadeirlan am 11yb, dydd Sul 31 Awst, canodd y côr ddarn a gyfansoddwyd yn arbennig ac oedd yn hollol anaddas – o’r enw ‘Cân y Dig – tra oedd aelodau’r gynulleidfa yn derbyn y Cymun Sanctaidd. Yna cerddodd y côr allan yn syth ar ôl hynny tra oedd y rhai wrth yr allor yn gwneud yr ablusionau. Cadarnhaodd y Gabidwl fod pob gweithgaredd côr wedi’i atal am fis er mwyn caniatáu myfyrio a deialog. Cadarnhawyd hefyd fod Joe Cooper, Cyfarwyddwr Cerddoriaeth, ar hyn o bryd i ffwrdd o’i ddyletswyddau.
Mae’r Gadeirlan hefyd yn wynebu diffyg ariannol difrifol, a rhagwelir bydd ein diffyg gweithredol ar ddiwedd 2025 yn £300K. Mae costau staffio yn ffactor mawr. Rhwng 2021 a 2024 bu llawer o fuddsoddiad yn staff cyflogedig y Gadeirlan. Rhoddwyd rolau a gyflawnwyd gan wirfoddolwyr yn flaenorol i staff cyflogedig. Cadarnhaodd y Gabidwl ei fod wedi gwneud y penderfyniad anodd i ddechrau ymgynghori ar bosibiliadau diswyddo.
Er gwaethaf yr anawsterau hyn, mae’r Gabidwl yn parhau’n ymrwymedig i’w genhadaeth, i’w gweinidogaeth Gymraeg, ac i’r cymunedau y mae’n eu gwasanaethu. Dechreuodd y Deon newydd, Dr Manon Ceridwen James, ar ei dyletswyddau yr wythnos hon ac mae’n ymroddedig i gymodi a gwrando.
Cadwch gymuned y Gadeirlan yn eich gweddïau yn ystod yr amser pontio hwn.
Darllenwch y datganiad llawnar wefan y Gadeirlan.
Dathliad Diwrnod Deiniol Sant
Ar ddydd Mercher 11 Medi, dathlodd Bangor Ddydd Gŵyl Sant Deiniol gyda gŵyl lawen egnïol yn rhan o ddathliadau Bangor: 1500.
Dechreuodd y diwrnod gyda gwasanaeth yn Eglwys Gadeiriol Bangor gyda 200 o blant o ysgolion lleol dalgylch Bangor. Dan arweiniad y Parchedig Tracy Jones ac wedi’i drefnu gan Nia Elain Roberts, Swyddog Pererindod Ysgolion, dathlodd y gwasanaeth etifeddiaeth Sant Deiniol a diolchwyd am dystiolaeth Gristnogol Cadeirlan Bangor gyda chân, dawns a gweddi.
Prif uchafbwynt y diwrnod oedd pererindod drwy ganol y ddinas dan arweiniad Mr T. o Cerdd Amdani a grŵp o ddrwmeriaid gwirfoddol. Ymhlith y rhai a gymerodd ran roedd PCSOs lleol, gan gynnwys PCSO Emma, a ymunodd yn y dathliadau ac a ddysgodd hyd yn oed i chwarae’r Boss Drum gyda chymorth plant ysgol brwdfrydig.
Roedd y Gadeirlan yn fyw ag egni a chân, wrth i’r haul ddisgleirio dros Fangor, gan ychwanegu at yr awyrgylch o ddathlu. Diolch i bawb a ymunodd â ni ac i Nia a Tracy am arwain digwyddiad gwych.
Diwrnod Hyfforddi Pererindod
Dydd Iau 16 Hydref, Dolgellau
Ymunwch â ni am ddiwrnod hyfforddiant ymarferol i helpu eich Ardal Weinidogaeth i gynnal digwyddiadau pererindod a threftadaeth. Mae’r digwyddiad hwn ar gyfer unrhyw un sydd eisiau gwneud eu heglwys yn fwy agored a chroesawgar i ymwelwyr a phererinion.
Mae’r sesiynau’n cynnwys: defnyddio cyfryngau cymdeithasol i hyrwyddo treftadaeth a phererindod, a throi pererindod yn gyfleoedd cenhadol.
Bydd y digwyddiad hwn yn gyfle i ddysgu gan eraill, gofyn cwestiynau, a mynd adref gyda syniadau y gallwch eu rhoi ar waith ar unwaith.
Canolbarth Cymru: eglwys yn cynnig llety unigryw yr hydref hwn i gerddwyr
Mae cerddwyr sy’n chwilio am ffordd newydd o archwilio cefn gwlad Cymru yr hydref hwn bellach yn gallu archebu llety dros nos yn Eglwys Gwrhai Sant, Penstrowed, Powys — un o ddim ond dau safle “champing” yng Nghymru.
Wedi’i leoli awr o Aberystwyth a’r Amwythig, mae’r safle mewn lle delfrydol i archwilio Mynyddoedd y Cambria, sydd ugain munud i ffwrdd ac sy’n cynnwys naw safle cydnabyddedig Awyr Dywyll.
Rheolir y fenter gan Ardal Weinidogaeth Bro Arwystli ac mae’r incwm yn cefnogi gwaith cenhadaeth a gweinidogaeth leol. Mae’r ddau safle champing yng Nghymru i’w cael yn Esgobaeth Bangor.
Cynhadledd yr Esgobaeth a Cymun y Cynhadledd a sefydlu Deon newydd y Gadeirlan
Dyma fanylion am ein Cynhadledd Esgobaethol ar yr 11eg o Hydref yng Nghadeirlan Deiniol Sant, Bangor. Bydd cofrestru yn agor am 09:30 mewn amser i’n Astudiaethau Beiblaidd a Gweddïau i ddechrau am 10:00. Bydd Archesgob Cymru yn ymuno â'r gynhadledd.
Defnyddiwch y ddolen ganlynol i gofrestru eich presenoldeb ac unrhyw ofynion penodol erbyn y 19eg o Fedi.
- 0930 Cofrestru
- 12:30 Cinio
- 2:00 Cymun y Cynhadledd a sefydlu Deon newydd y Gadeirlan
Galwad i weddi a thystiolaethu dros heddwch
Mae annogaeth i eglwysi ar draws Prydain i weddïo dros heddwch ar ddydd Sul 21ain Medi, sydd yn cyd-fynd â Diwrnod Heddwch y Byd Y Cenhedloedd Undedig, a’r alwad fyd-eang i weddio gan Gyngor Eglwysi’r Byd.
Yma yng Nghymru, hoffai Cymorth Cristnogl a Cytûn estyn gwahoddiad i chi ymuno mewn moment o dystiolaeth a gweddi gyhoeddus o flaen y Senedd ym Mae Caerdydd ar ddydd Mercher 24 Medi am 12.30 o’r gloch. Byddwn yn cydsefyll mewn undod heddychlon mewn gweithred #LlinellGochDrosGaza.
Ymddiriedolaeth Genedlaethol yr Eglwysi 2025
Mae Eglwys Santes Fair, Conwy ar y rhestr fer! Un o ddim ond 4 yng Nghymru yn y categori ‘Eglwys a Chymuned’, un o 5 ledled y DU yn y categori ‘Cyfeillion’, ac yn yr unig eglwys yn y DU i fod ar y rhestr fer yn y ddau gategori!
Pob lwc!
Hyfforddiant Diogelu
Mae dyddiadau ar gyfer hyfforddiant diogelu ar gyfer Medi i Ragfyr bellach ar ein gwefan. Cofiwch archebu eich sesiwn hyfforddi ymlaen llaw.
Bydd sesiwn Modiwl B Gymraeg yn cael ei chynnal ddydd Mawrth 30 Medi, 2yp - 4yp yng Nghanolfan Gymunedol Noddfa, Cil Peblig, Caernarfon.
Swyddi Gwag
Calendr
Deiniol a Diwylliant Cymru: Symposiwm
13 Medi, 10yb
Symposiwm un diwrnod yn archwilio beirdd ac ysgolheigion sy'n gysylltiedig â Chadeirlan Sant Deiniol, Bangor.
Tocynnau o Eventbrite.
Noson Swper Geiriau a Cherddoriaeth
27 Medi, 7.30yh, £10
Eglwys Santes Fair, Biwmares
Gyda Susan Fogarty, Robert Gwyn Davin a Alison Layland
Hydref
Cynhadledd y Weinidogaeth Wledig
20-21 Hydref
Mewngofnodwch i Agweddau ar Weinidogaeth Wledig Coleg Padarn Sant ac archwiliwch bererindod, ffermio, a gweinidogaeth awyr agored. Bydd sesiynau yn cynnwys gweithdai ac adnoddau i'ch helpu i ddatblygu gweinidogaeth wledig.
E-bostiwch i gofrestru eich diddordeb.
Tachwedd
Noson Swper Geiriau a Cherddoriaeth
2 Tachwedd, 7.30yh, £10
Neuadd Bentref Llangoed, Llangoed
Gyda Anastasia Zaponidou, Siri Wigdel, Robert Gwyn Davin, Alison Layland.
Rhannu Gwybodaeth
Os hoffech rannu hysbys, newydd am ddigwyddiadau neu adnoddau yma, cysylltwch â Matt Batten erbyn diwedd y ddydd Mercher cyn iddi gael ei gyhoeddi.
Y Ddolen
Friday 12 September
Collect
Almighty God,
who in the passion of your blessed Son
made an instrument of painful death to be for us the means of life and peace:
grant us so to glory in the cross of Christ
that we may gladly suffer for his sake;
who is alive and reigns with you and the Holy Spirit,
one God, now and for ever.
Current of Grace
For the past few months, I have had the ‘pleasure’ of a wearying battle with Scottish Power. Endless calls, unanswered emails, robotic Chat exchanges, waiting on hold while the music loops endlessly and that sense of life ebbing away! In the middle of it all, a revelation: a live cable runs directly under and the full length of my garden. There it is, carrying its energy quietly beneath the lawn where I’ve planted fruit trees, watched blackbirds peck, and sat with a book, all the while, completely unaware.
It struck me as a kind of parable.
Often, we move through life as though reality is only what we can see, touch, or control. Yet beneath the surface, invisible but real, runs a current of grace. Whether we notice it or not, there is power beneath and around us, quietly sustaining us. We can ignore it, dig anxiously to trace its route, or simply trust that it is there.
Philosophers have long asked how we know what is real. Plato spoke of shadows and hidden forms; Augustine of the God who is nearer to us than we are to ourselves; Aquinas of the Being in whom all other beings share. And Teilhard de Chardin, the Jesuit priest and philosopher, offered a vision of creation permeated by divine energy, in which matter itself is alive with Christ’s presence, moving inexorably, like a great river, towards its fulfilment in Him. In each case, the lesson is the same: beneath the visible lies the invisible, beneath the ordinary, the eternal.
The countryside teaches this too: streams running underground before they rise again to the light, seeds pushing through dark soil unseen before they burst into colour, great tree roots, moles dig their quiet subterranean lives. There is always more happening than meets the eye. God’s hidden energy is not far off, but near at hand, under our feet, in our fields, in our very bodies.
The danger is to think that because we do not always perceive things, they do not exist. But the unseen does not cease to be. As Kierkegaard reminds us, “Life can only be understood backwards; but it must be lived forwards.” The hidden current often only makes sense in hindsight.
So, as the evenings draw in and perhaps our own strength runs low, remember that beneath the surface of things there flows an inexhaustible source. Not measured, not billed, not visible but always running and a reminder: that unseen grace runs through our days, carrying us forward, humming with life, drawing us into life and the great current of God.
Verity Sterling, EA
Update from Bangor Cathedral Chapter
The Chapter of Bangor Cathedral has issued a statement addressing recent events and financial challenges.
During the 11am sacred act of Cathedral worship on Sunday 31 August, the choir sang a specially composed and entirely inappropriate piece - entitled ‘Canticle of Indignation’ - whilst members of the congregation were receiving Holy Communion. The choir then walked out immediately afterwards whilst the altar party were doing the ablutions. Chapter confirmed that all choir activity has been paused for one month to allow for reflection and dialogue. They also confirmed that Joe Cooper, Director of Music, is currently away from duties.
The Cathedral is also facing a serious financial deficit, projected at £300K by the end of 2025. Staffing costs are a major factor. Between 2021 and 2024 there was much investment in the Cathedral's salaried staffing. Roles which had been carried out by volunteers previously were given to paid staff. Chapter confirmed that it has taken the difficult decision to begin consultations on possible redundancies.
Despite these difficulties, the Chapter remains committed to its mission, Welsh-language ministry, and the communities it serves. The new Dean, Dr Manon Ceridwen James, began her duties this week and is dedicated to reconciliation and listening.
Please keep the Cathedral community in your prayers during this time of transition.
Read the full statement on the Cathedral website.
St Deiniol's Day celebration
On Wednesday11th September, Bangor marked St. Deiniol’s Day with a joyful celebration as part of the Bangor: 1500 commemorations.
The day began with a service at Bangor Cathedral with 200 children from local schools. Led by Revd Tracy Jones and organised by Nia Elain Roberts, Schools Pilgrimage Officer, the service celebrated the legacy of St Deiniol and gave thanks for the Christian witness of the Bangor Cathedral with song, dance and prayer.
The highlight of the day was a pilgrimage through the city centre led led my Mr T. of Cerdd Amdani and a group of volunteer drummers. Among the attendees were local PCSOs, including PCSO Emma, who joined in the festivities and even learned to play the Boss Drum with help from enthusiastic schoolchildren.
The Cathedral was alive with energy and song, as the sun shone brightly over Bangor, adding to the celebratory atmosphere. Thanks to everyone to joined us and to Nia and Tracy for leading a superb event.
Pilgrimage Training Day
Thursday 16 October, Dolgellau
Join us for a practical training day to help your Ministry Area host heritage and pilgrimage events. This event is for anyone who wants to make their church more open and welcoming to visitors and pilgrims. Sessions include: using social media to promote heritage and pilgrimage and turning pilgrimage into missional opportunities.
This event will be a chance to learn from others, ask questions, and go home with ideas you can put into practice straight away.
Mid Wales church offers unique autumn stay for walkers
Walkers looking for a new way to explore the Welsh countryside this autumn can now book overnight stays at St Gwrhai’s Church in Penstrowed, Powys — one of only two “champing” sites in Wales.
Located an hour from both Aberystwyth and Shrewsbury, the site is well placed for exploring the Cambrian Mountains, which lie 20 minutes away and include nine Dark Sky Discovery sites.
The initiative is run by the Bro Arwystli Ministry Area and the income supports local mission and ministry work.
Diocesan Conference and Installation of the Dean of Bangor
Here are further details of our Diocesan Conference on the 11th of October at St Deiniol's Cathedral, Bangor.
Registration will open at 9:30 a.m. in time for our Bible Studies and Prayers beginning at 10:00 a.m. The Archbishop of Wales will be joining the conference.
Please register your attendance and any specific requirements by 19th September.
- 0930 Registration
- 12:30 Lunch
- 2:00 Conference Communion and installation of the new Cathedral Dean.
Call to prayer and witness for peace
There is a call for churches across Britain to pray for peace on Sunday 21st September, coinciding with UN World Peace Day and the global call to prayer from the World Council of Churches.
Here in Wales, Christian Aid and Cytun would like to invite you to join a moment of public prayer and witness outside the Senedd in Cardiff Bay on Wednesday 24 September at 12.30. Stand in solidarity for a Red Line for Gaza
Homelessness Sunday
Homelessness Sunday takes place on 5th October, and this year's theme is ‘Love thy neighbour’.
The aim is to raise awareness of the issues surrounding homelessness among Churches and their congregations by asking Churches to run their own Homelessness Sunday Service. Housing Justice has a range of resources to support you in doing this.
National Churches Trust 2025 Shortlist
St Mary's, Conwy is one of four churches shortlisted in Wales, in the 'Church and Community' Category; one of only five shortlisted in the whole of UK in the 'Friends' category; and the only church in UK shortlisted in both categories.
Well done to everyone involved!
New safeguarding dates available
Dates for safeguarding training for September to December are now on our website. Please remember to book your training session in advance.
A Welsh language Module B session will take place on Tuesday 30 September, 2pm - 4pm at Canolfan Gymunedol Noddfa, Cil Peblig, Caernarfon.
Vacancies
Three opportunities to serve communities on Anglesey:
Calendar
September
Deiniol and Welsh Culture: A Symposium
13 Sept, 10am
One-day symposium exploring poets and scholars connected to St Deiniol's Cathedral, Bangor.
Tickets from Eventbrite.
Words and Music Supper Evening
27. Sept, 7.30pm, £10
St Mary's Church, Beaumaris
With Susan Fogarty, Robert Gwyn Davin and Alison Layland
October
Rural Ministry Conference
20-21 October
Sign up to St Padarn's Aspects of Rural Ministry and explore pilgrimage, farming, and outdoor ministry. Sessions will include workshops and resources to help you develop rural ministry.
Email to register your interest.
November
Words and Music Supper Evening
2 November, 7.30pm, £10
Llangoed Village Hall, Llangoed
With Anastasia Zaponidou, Siri Wigdel, Robert Gwyn Davin, Alison Layland.
Sharing information
If you would like to share updates, news about events or resources here, please send details to Matt Batten by the end of day on Wednesday before you would like it published.