Annwyl gyfeillion

Cyfarchion yn enw Duw’r Tad ac Iesu Grist. Ar ddechrau’r flwyddyn hon, gadewch imi ddymuno llawenydd a thangnefedd yn yr Ysbryd Glân.

Ym mis Medi 2018, gofynnwyd i aelodau Corff Llywodraethol yr Eglwys yng Nghymru gytuno ai peidio gyda’r datganiad canlynol a luniwyd gan esgobion yr Eglwys yng Nghymru:

Mae’n fugeiliol anghynaliadwy i’r Eglwys barhau i beidio â gwneud unrhyw ddarpariaeth ffurfiol ar gyfer y rhai sydd mewn perthynas o’r un rhywedd.

Canlyniadau’r bleidlais oedd bod 76 aelod yn cytuno, 21 aelod yn anghytuno a difethwyd 1 bleidlais.

Ni chymerodd Fainc yr Esgobion ran yn y bleidlais, fodd bynnag, fe gafwyd addewid ganddyn nhw y rhoddid ystyriaeth i’r canlyniad yn eu trafodaethau yn y dyfodol.

Mae’n werth dwyn i gof nad dyma’r tro cyntaf i’r Corff Llywodraethol ystyried pwnc cydberthynas un-rhywedd. Yn 2014-15, gwahoddwyd y dalaith gyfan i ymgynghori ar newidiadau i’r gyfraith ar briodas yng Nghymru a Lloegr ac i roi eu barn ar sut y dylai’r Eglwys yng Nghymru ymateb. Mewn cyfarfod o’r Corff Llywodraethol ym mis Medi 2015, gwahoddwyd aelodau i fynegi eu sylwadau ar y tri opsiwn canlynol, gan ddefnyddio ffurflen anhysbys i helpu goleuo unrhyw ystyriaethau yn y dyfodol ynglŷn â sut y gall yr Eglwys ymateb i’r newidiadau hyn:

Opsiwn 1:

Dim newid i ddysgeidiaeth ac arfer presennol yr Eglwys ar briodas a phartneriaethau;

Opsiwn 2:

I ganiatáu bendithio uniadau o’r un rhyw yn yr Eglwys yng Nghymru:

Opsiwn 3:

I alluogi cyplau o’r un rhyw i briodi yn yr Eglwys yng Nghymru.

Dyma ganlyniadau o fynegiant barn yr aelodau:

Dewisiadau cyntaf

Opsiwn 1

Esgobion 1

Clerigwyr 21

Llygwyr 28

Opsiwn 2

Esgobion 2

Clerigwyr 1

Lleygwyr 6

Opsiwn 3

Esgobion 3

Clerigwyr 26

Lleygwyr 32

Dim dewis

Esgobion 0

Clerigwyr 0

Llwygwyr 0

Ail ddewisiadau

Opsiwn 1

Esgobion 0

Clerigwyr 1

Lleygwyr 1

Opsiwn 2

Esgobion 3

Clerigwyr 7

Lleygwyr 11

Opsiwn 3

Esgobion 1

Clerigwyr 2

Lleygwyr 2

Dim dewis

Esgobion 2

Clerigwyr 38

Lleygwyr 52

Dangosodd yr ymarferiad hwn nad oedd yr Eglwys yng Nghymru yn unfryd eu barn ar y mater, heblaw bod llai yn cefnogi’r syniad o fendithio uniadau o’r un rhyw.

Mae testun uniadau o’r un rhyw yn parhau i fod yn fater dadleuol ac anodd iawn i’r Eglwys Gristnogol. Mae’n sefyll fel y pwnc unigol anoddaf o ran ceisio undod a chynnal trafodaeth gan ddangos parch. Mae rhai Anglicaniaid ffyddlon ledled y byd yn cyduno o amgylch y ddysgeidiaeth draddodiadol Gristnogol ar y pwnc, gan ymwrthod ag unrhyw fath o adolygiad o’r safbwynt. Eto i gyd, mae’n werth nodi bod taleithiau eraill, ac oddi fewn i’r DU, megis Eglwys Esgobol Yr Alban, wedi dechrau gofyn cwestiynau tebyg i’r rhai hynny sy’n cael eu gofyn o fewn i’r Eglwys yng Nghymru. Yn fyr, dydy’r Eglwys yng Nghymru ddim yn gweithredu ar ei phen ei hun trwy holi’r cwestiynau hyn. Mae’n rhaid inni hefyd gydnabod cyd-destun ehangach hefyd, sef bod pobl LGBTI+ wedi’u herlid am flynyddoedd lawer (a hyd yn oed heddiw) a bod agweddau a rhagdybiaethau’r Eglwys ein dyddiau ni, i lawer o Gristnogion LGBTI+, yn creu amgylchedd gelyniaethus i geisio goroesi ynddo, heb sôn am geisio byw, cyfranogi a ffynnu ynddo.

Yn y llythyr Esgobol hwn, fe hoffwn ddilyn trywydd y mater hwn, gan gyflwyno hefyd fy meddyliau fy hun, gan gynnwys y ffordd y gobeithiaf y gall yr Eglwys yng Nghymru symud ymlaen yn y drafodaeth, tra’n parhau i gynnal undod a chryfhau ein tystiolaeth dros Grist. Fe fyddaf yn amlinellu’r safbwyntiau Beiblaidd a hanesyddol perthnasol, safbwynt presennol yr Eglwys yng Nghymru a meysydd posib ar gyfer datblygiad ac ystyriaeth bellach.

Mae’r rhagymadrodd i Wasanaeth Priodasol 2010 yn amlinellu dysgeidiaeth yr Eglwys yng Nghymru ar briodas yn y termau canlynol:

Rhodd oddi wrth Dduw yw priodas. Trwyddi gall gŵr a gwraig gyd-dyfu yn eu hadnabyddiaeth o Dduw, eu cariad ato a’u gwasanaeth iddo. Fe’i rhoddir fel y gallant, a hwythau’n un â’i gilydd o galon a meddwl a chorff, gynyddu mewn cariad ac ymddiriedaeth. Y mae Duw yn uno gŵr a gwraig mewn uniad am oes sy’n sylfaen i fywyd teuluol, lle (y genir ac y megir plant ac) y gall pob aelod o’r teulu, mewn amseroedd da ac amseroedd drwg, gael cysur, cwmnïaeth a nerth a thyfu i aeddfedrwydd mewn cariad. Y mae priodas yn cyfoethogi’r gymdeithas ac yn cryfhau’r gymuned.

Mae natur a’n dealltwriaeth ninnau o briodas wedi datblygu’n fawr dros y canrifoedd, er bod iddi rhai elfennau yn gyffredin dros amser. Er enghraifft, mae pobl yn briod yng ngwir ystyr y gair hyd yn oed os nad oes plant. Fodd bynnag, un o’r elfennau parhaus ydy bod priodas yn unigryw rhwng gwryw a benyw. Mae’r dystiolaeth i hyn fel y sylfaen cywir ac Ysgrythurol dros ffyniant dynoliaeth i’w chael ym mhenodau cynnar Genesis. Yma, darllenwn i Dduw greu Adda ac Efa a ffrwyth eu huniad oedd Cain ac Abel. Mae’r awdur yn darparu’r rheswm dros briodas mewn termau syml (Genesis 2:23-24):

A dyma’r dyn yn dweud, “O’r diwedd! Un sydd yr un fath â fi! Asgwrn o’m hesgyrn, a chnawd o’m cnawd. ‘Dynes’ fydd yr enw arni, am ei bod wedi’i chymryd allan o ddyn.” Dyna pam mae dyn yn gadael ei dad a’i fam ac yn cael ei uno â’i wraig. Byddan nhw’n dod yn uned deuluol newydd.

Trwy gydol yr Hen Destament, fe hen sefydlwyd mai cyfamod priodas ydy uniad rhwng gwryw a benyw ydy hi. Roedd y cod Lefiticaidd yn gwahardd yn glir i ddyn orwedd gyda dyn a thybir yn aml fod hanes drwg-enwog Sodom a Gomorra yn dangos digofaint a gwrthwynebiad Duw i weithredoedd cyfunrywiol (Genesis 19:1f), hyd yn oed os ydy’r stori’n aml- haenog a braidd yn niwlog ar brydiau.

Yn y Testament Newydd, mae’r disgwyliad a’r argyhoeddiad hwn yn cael ei amlygu’n gryf yn yr Efengylau a’r Epistolau fel ei gilydd. Er nad ydy Iesu’n mynd i’r afael gyda mater uniadau o’r un rhyw yn benodol, y mae’n gwrthod arferion rhywiol sy’n gwyro oddi wrth ewyllys Duw fel y’i datguddir yn yr Ysgrythurau Hebraeg. Y gair mae’n ei ddefnyddio ydy ‘porneia’, sy’n rhoi inni’r gair ‘pornograffi’, ond bwriadwyd i ddefnydd y gair fod mewn cyd-destun llawer ehangach na’r hun a ddeellir o’r gair hwnnw heddiw (Math. 5:32; 15:19). Mae hi’n debygol iawn ei fod yn cwmpasu pob gwyriad oddi wrth arferion rhywiol confensiynol.

Ceir sawl darn allweddol yn yr Epistolau sy’n tueddu i gefnogi’r safbwynt hwn. Yn Rhufeiniaid 1: 26-27, mae’r Apostol Paul yn archwilio cymeriad digofaint a sancteiddrwydd duwiol, gan sgwennu’r geiriau hyn:

Ydy, mae Duw wedi gadael i bobl ddilyn eu chwantau gwarthus. Merched yn dewis gwneud beth sy’n annaturiol yn lle cael perthynas rywiol gyda dyn; a dynion hefyd, yn dewis troi cefn ar y berthynas naturiol gyda merch ac yn llosgi o chwant rhywiol am ei gilydd! Maen nhw’n gwneud pethau cwbl anweddus, ac yn wynebu’r gosb maen nhw’n ei haeddu. 

Mae’n ymddangos ei fod yn cynnwys pob math o fynegiant o garu homoerotig a gwelir y darn yma’n aml fel un sy’n datgan yn ddiamwys ar y pwnc, mewn cytgord llwyr â’r Hen Destament a dysgeidiaeth Iesu. Mewn llythyr arall, mae’r Apostol Paul yn ystyried y rhai hynny sy’n eithrio’u hunain o Deyrnas Dduw:

Peidiwch twyllo’ch hunain: Fydd dim lle yn ei deyrnas i bobl sy’n anfoesol yn rhywiol, yn addoli eilun-dduwiau, neu’n godinebu, i buteinwyr gwrywgydiol, gwrywgydwyr gweithredol, lladron, pobl hunanol, meddwon, nag i neb sy’n enllibio pobl eraill ac yn eu twyllo nhw. (1 Cor. 6:9b-10)

Mae’r Cristnogion hynny sy’n annog yr Eglwys i gadw at ddysgeidiaeth draddodiadol yn credu bod y testunau hyn, gyda’i gilydd, yn darparu gwaharddiad eang a chynhwysfawr. Maen nhw’n gywir wrth nodi, pan fo’r Beibl yn delio â’r mater hwn, ei fod bob amser mewn termau negyddol a’i bod yn cael ei gyfleu’n gryno yn y dywediad cyfarwydd: ‘Ni all yr Eglwys fendithio’r hyn nad ydy Duw’n ei wneud’.

I lawer o Gristnogion, fodd bynnag, mae’r mater yn llai eglur. Bydd y rhai hynny sy’n profi atyniad neu ogwydd at yr un rhyw yn disgrifio sut, mewn perthynas o ymrwymiad a chariad, eu bod yn canfod, nid yn unig cariad, ond gras a heddwch yn datblygu yn y bywyd ar y cyd â’u partner. Maen nhw’n profi’r union ffrwyth yr Ysbryd ag a nodwyd gan yr Apostol Paul fel arwydd o bresenoldeb a bendith Duw (Gal 5:22-23). Gosododd Iesu ei hun rhyw fath o brawf mynegol pendant: y ‘ffrwythlondeb’ hynny sy’n datgelu dilysrwydd (neu beidio) unrhyw fath o hawlio cymundeb gyda Duw a gras (Math 5:16-17). Os mai ffrwyth perthynas ydy twf cymeriad duwiol, ym mha ystyr y dylid ystyried perthynas o’r fath ‘yn erbyn ewyllys Duw’?

Mewn pennod ddramatig yn Llyfr yr Actau (pennod 10), mae’r Apostol Pedr yn clywed llais Duw’n chwalu’r hen god Lefiticaidd gyda’i gyfyngiadau ar fwyd - yr hyn sy’n lân ac aflan. Roedd mynd i’r afael â gorchmynion o’r fath, a’u dileu, yn nodi newid radical ym mywyd yr Eglwys. Mae hyn yn llawer mwy dramatig nag y sylweddolwn, gan nad ydyn ni bellach yn rhannu’r un fath o ddealltwriaeth lle’r ystyrir gwaed, bwyd a chefndir yn allweddol ac yn rheoli’n hargyhoeddiadau ffydd. Ond mae goblygiadau’r darn hwn yn bellgyrhaeddol: beth y union a ddileewyd gyda’r digwyddiad arloesol hwn?

Yn Actau 15, yng Nghyngor Jerwsalem, mae Ioan yn cyhoeddi ei farn ar y seiliau hynny roedd y Cenhedloedd yn cael eu cynnwys yn y Cyfamod Newydd. Fodd bynnag, roedd yr union fathau o ryddid mae’r Apostol Paul yn hawlio sydd bellach yn rhan o’r efengyl (Col. 2:20-21), mewn gwirionedd yn cael eu gwahardd gan yr Apostol Ioan, h.y. gwaed a chig anifeiliad wedi’u tagu (Actau 15:20-21). My mhwynt i ydy bod yna ddatblygiad o ran ffydd a chredo hyd yn oed o fewn y Testament Newydd. Digon hawdd fyddai categoreiddio’r cyfeiriad newydd hwn yn syml fel ‘y geiniog yn disgyn’ neu, hyd yn oed, bod yr Apostol Paul wedi ennill y dydd a’r Apostol Ioan, yn y pendraw, yn colli. Ond dydy hynny ddim yn gwneud y tro. Roedd yr Apostol Paul yn amlwg yn credu bod y ‘gyfraith newydd’ yn ysbrydoliaeth trwy’r Ysbryd Glân ac yn gwbl gydnaws â’r efengyl. Mae hi’n amhriodol i’r eglwys ofyn p’un ai bod ffiniau a therfynau’r rhyddid newydd hwn wedi’u harchwilio a’u deall yn iawn.

Mae’r egwyddor hwn o ddatblygu ein dealltwriaeth o’r hyn sy’n ffurfio ewyllys Duw yn cael ei amlygu ymhellach wrth inni ystyried materion eraill lle mae dysgeidiaeth yr Eglwys wedi newid dros amser. Er enghraifft, fase neb yn dadlau heddiw na fuasai Duw yn gwrthwynebu caethwasiaeth a phob ffurf ar ecsbloetio, a hynny’n gyfangwbl ddi-gwestiwn. Mae’r Beibl, fodd bynnag, yn gymharol amwys ynglŷn â chaethwasiaeth - rhywbeth sy’n peri anesmwythyd dwfn. Ceir darnau sy’n delio â natur ein statws newydd fel plant i Dduw - Galatiaid 3:28 er enghraifft - ond dydy goblygiadau’r rhain ddim yn cael eu trafod mewn unrhyw fodd ystyrlon. Mae hyd yn oed cyngor Paul i Philemon, er yn wahanol i’r norm cymdeithasol mewn perthynas â chosbi caethweision, yn syrthio cryn bellter yn brin o gondemnio caethwasiaeth. Mae ymgysylltu â chefndir gwleidyddol a diwylliannol yr Ysgrythurau wedi bod yn allweddol wrth ddatblygu agwedd gyfoes at y pwnc, sy’n parchu awdurdod y Beibl tra’n caniatáu i bersbectif llawnach ddod i’r wyneb.

Mae’r un peth yn wir gyda’r modd rydyn ni’n edrych ar rôl, safle a gweinidogaeth merched. Ar y cyfan, mae’r Testament Newydd yn gadarn yn ymwrthod ag unrhyw rôl arweinyddiaeth glir i ferched yn yr Eglwys. Search hynny, bellach rydyn ni’n cydnabod fel Eglwys bod Duw’n galw merched a dynion yn gydradd at rolau mewn gweinidogaeth ac arweinyddiaeth ac y rhoddir gras, nid ar seiliau biolegol, ond ar sail galwad. Gellid hefyd ychwanegu at y rhestr hon y ffordd mae’r Eglwys yn trin pobl sydd wedi cael ysgariad, yr arfer o godi llog ar arian a hyd yn oed golwg fyd-eang sy’n gweld y nefoedd ‘i fyny fanna’ ac uffern ‘i lawr fancw’.

Y pwynt ydy bod parhau i ddirnad ewyllys Duw yn cynnwys darllen yr Ysgrythyrau yn ogystal â ffynonellau eraill o awdurdod megis rheswm, tystiolaeth wyddonol ac mewn dialog go iawn gyda disgyblaethau eraill. Dyma ran o’n cyfrifoldeb fel Cristnogion wrth inni geisio deall ewyllys Duw a thystio i’n ffydd.

Dros gyfnod o amser, lle bûm yn gweinidogaethu ochr yn ochr â rhai mewn perthynas â’r un rhyw ac wedi ceisio ymgodymu gyda’r dynfa o fod yn ffyddlon i Dduw ac yn agored i’r Ysbryd, fe ddes i gredu y dylai’r Eglwys bellach gynnwys yn llawn, heb wahaniaeth, y rhai hynny sy’n ymrwymo i uniad cariadus parhaol gyda pherson o’r un rhyw. Yn ogystal â hyn, dwi’n credu mai’r ffordd orau i wneud hyn ydy i’r Eglwys briodi’r bobl hyn, fel ag yr ydyn ni’n gwneud gyda dynion a merched.

Nid dyma ddysgeidiaeth yr Eglwys ar hyn o bryd, ond dwi’n credu ei fod yn gyson gyda’n ffydd a’n huniongrededd. Credaf y bydd yn atgyfnerthu ein tystiolaeth mewn byd sy’n dyheu am weld cyfiawnder a thegwch i bawb, waeth pa rywedd, ethnigrwydd a gogwydd rhywiol, ac sy’n methu â deall sut bod yr Eglwys yn dal i gael trafferth gyda phwnc y mae’r rhan fwyaf o bobl wedi hen dderbyn. Mae Cristnogion yn gallu ymddangos yn ddi-hid, yn greulon hyd yn oed, ac wedi’u meddiannu’n anesboniadwy â nifer cyfyngedig o faterion, i’r graddau fod popeth arall a ddwedwn am Dduw a gobaith a ffydd yn pylu i’r cysgodion. A bod yn onest, heb flewyn ar dafod, does ‘na neb yn ein credu ni a does neb yn ein cymryd o ddifrif bellach.

Bydd unrhyw newid swyddogol i ddysgeidiaeth yr Eglwys yn gofyn cael caniatâd yr Eglwys yng Nghymru trwy ei Chorff Llywodraethol. Dwi’n sylweddoli na fydd pawb yn cytuno â’r safbwynt a amlinellir uchod - ac mae dadleuon da dros ddatblygu dysgeidiaeth yr Eglwys mewn ffyrdd eraill, er enghraifft, trwy gyflwyno gwasanaeth o lwon bywyd neu ail-edrych ar gwestiwn bendithio uniadau o’r un rhyw. Ni ellir anwybyddu’r ddadl hon, ond ni all ddigwydd ‘chwaith heb ddoethineb, haelioni a gras. Fy ngweddi ydy y bydd yn peri ichi edrych ar y mater mewn ffordd newydd eleni ac y gwnewch chi weddïo a myfyrio ar sut y medrwn ninnau fod yn ffyddlon i Dduw a chryfhau ein tystiolaeth i gariad achubol Crist.