Mae'r proffil hwn yn rhoi darlun rhagorol o fywyd yr eglwysi a'r cymunedau ar Ynys Gybi. Mae hefyd yn disgrifio’r gobeithion a’r cynlluniau, y mae llawer ohonynt eisoes yn dwyn ffrwyth, a fydd yn gofyn am ddoethineb ac ymrwymiad gan Arweinydd Ardal Weinidogaeth dawnus.
Mae gan Ynys Môn hanes cyfoethog o weinidogaeth Gristnogol ac mae’r deunydd a ddarperir yma yn cyfleu’r gobeithion a’r disgwyliad y bydd yr hanes hwn yn parhau gydag egni newydd.
Ardal Weinidogaeth
Mae Ynys Cybi, gyda phrif ynys Môn ac ynysoedd llai eraill, yn ffurfio Sir Ynys Môn. Y Sir yw ynys fwyaf Cymru a'r bumed fwyaf o amgylch Prydain Fawr. Mae’n rhan syfrdanol a hardd o Gymru. Mae holl arfordir gwledig y Sir wedi’i ddynodi’n Ardal o Harddwch Naturiol Eithriadol ac mae’n cynnwys llawer o draethau tywodlyd, yn enwedig ar hyd ei harfordir dwyreiniol rhwng trefi Biwmares ac Amlwch ac ar hyd yr arfordir gorllewinol o Ynys Llanddwyn drwy Rosneigr i’r baeau bach o amgylch Trwyn Carmel. Nodweddir yr arfordir gogleddol gan glogwyni dramatig ynghyd â baeau bychain. Mae Llwybr Arfordirol Ynys Môn yn llwybr 125 milltir o hyd sy’n dilyn yr arfordir cyfan.
Mae cysylltiadau cludiant yn ardderchog. Mae’r A55 yn darparu llwybr cyflym iawn ar draws Gogledd Cymru tuag at ddinasoedd mawr Manceinion a Lerpwl, ac mae’n cysylltu â thraffyrdd mawr eraill. Mae gorsaf reilffordd Caergybi yn brysur gyda threnau cyflym rheolaidd yn syth i Crewe, Caerdydd a Llundain. Porthladd Caergybi yw'r ail borthladd fferi fwyaf yn y DU.
Twristiaeth yw'r gweithgaredd economaidd mwyaf arwyddocaol ar yr ynys erbyn hyn gyda dros 2 filiwn o bobl yn ymweld â'r Ynys bob blwyddyn. Amaethyddiaeth yw'r ffynhonnell incwm eilradd i economi'r ynys. Bu bron i gynhyrchiant diwydiannol ddiflannu o Ynys Môn, a chollwyd sawl cyflogwr mawr yn ddiweddar. Mae'r cyhoeddiad diweddar am statws Porthladd Rhydd i Gaergybi yn cael ei ystyried yn hwb mawr. Cofnododd Cyfrifiad 2021 boblogaeth y Sir fel 68,900, ac mae 55.8% yn siaradwyr Cymraeg.
Ynys Cybi
Mae Ynys Cybi (15.22 milltir sgwâr), y mae Ardal Weinidogaeth Bro Cybi yn cyd-ffinio ag ef, yn gyferbyniad mawr. Mae’n cynnwys 30 milltir o lwybr arfordirol, sy’n darparu rhai o’r golygfeydd mwyaf eithriadol yng Nghymru. Mae arfordir dramatig, dau barc gwledig, traethau godidog a bywyd gwyllt rhyfeddol yn denu nifer fawr o dwristiaid bob blwyddyn. Mae’n fan poeth ar gyfer gweithgareddau awyr agored sy’n cynnig ystod eang o weithgareddau gan gynnwys cerdded, hwylio, dringo, caiacio a deifio. Yn ei chanol mae tref Caergybi.
Caergybi
Gyda phoblogaeth o 12,084, dyma dref fwyaf y Sir o bell ffordd. Mae’r dref a’r porthladd prysur hwn o bwysigrwydd strategol i Ynys Môn a thu hwnt, ond mae’n wynebu heriau difrifol, gyda lefelau uchel o faterion cymdeithasol, economaidd ac amgylcheddol. Mae'n sgorio'n uchel yn erbyn mesurau lluosog o amddifadedd. Mae hyn wedi’i gydnabod gan y llywodraeth ganolog, fel bod Caergybi wedi derbyn Cyllid Ffyniant Bro o £17.5 miliwn yn ddiweddar iawn ar gyfer nifer o brosiectau yn y dref, gyda £1.7 miliwn ohono wedi’i anelu at drawsnewid Eglwys Sant Cybi a’i chyffiniau ar ardal o’i hamgylch tuag at brosiectau ymgysylltu cymdeithasol a menter gymdeithasol. Mae ymrwymiad cryf gan yr Esgobaeth i'r gwaith hwn hefyd, gyda grant o £500mil trwy'r brosiect Llefa'r Cerrig. Mae ail eglwys, Tyddewi, wedi'i lleoli yng nghanol stad dai Morawelon ac yn ymwneud â bywyd cymdeithasol y rhan honno o'r dref.
Bae Trearddur a Rhoscolyn
Mae yna gymunedau arbennig a gwahanol eraill ar Ynys Cybi hefyd. Mae Bae Trearddur yn anheddiad sydd wedi ymgasglu o amgylch bae hardd ar ochr orllewinol yr ynys, sy'n boblogaidd iawn gyda phobl ar eu gwyliau. Mae Eglwys Sant Ffraid yng nghanol y pentref. Mae gan Roscolyn gymeriad anheddiad gwledig gwasgaredig tua'r de o'r ynys, lle mae Eglwys a neuadd Sant Gwenfaen, ger traeth hardd arall. Mae'r ddau le yn gyrchfannau gwyliau poblogaidd, gyda llawer o eiddo gwyliau ac ail gartrefi; maent yn ardaloedd poblogaidd hefyd ar gyfer ymddeoliad o sawl rhan o'r wlad, gyda phrisiau eiddo uchel o ganlyniad. Maent yn brysur yn yr haf, yn dawelach o lawer yn y gaeaf, ond gyda niferoedd digonol o drigolion lleol i gynnal bywyd cymunedol ac eglwysig, ac ysgolion lleol.
Mae pedair eglwys - Cybi Sant, Tyddewi, Santes Ffraid a Santes Gwenfaen - yn gwasanaethu cymunedau Ynys Cybi, yng Nghaergybi a’r cyffiniau, Bae Trearddur a Rhoscolyn. Mae yna lawer o gyfleoedd dwys ar gyfer cenhadaeth yma, a llawer o heriau difrifol i'r genhadaeth honno; ac maent yn wynebu’r rhain i gyd gyda'i gilydd, gan rannu hunaniaeth gyffredin ar draws sawl cynulleidfa fel Bro Cybi. Mae'r Ardal Weinidogaeth yn cael ei gwasanaethu a’i llywodraethu gan Gyngor Ardal Weinidogaeth y mae’r holl eglwysi’n cael eu cynrychioli arno a lle mae bywydau unigryw pob un o’r eglwysi yn cael eu cydgysylltu mewn cydweithrediad â’i gilydd.
Mae datblygiad cyllid cynaliadwy ym Mro Cybi wedi bod yn gyflawniad gwirioneddol yn y blynyddoedd diwethaf. Cyn creu Ardal Weinidogaeth, Bywoliaeth Reithorol Caergybi oedd â’r ddyled Cyfrannau Plwyf uchaf yn yr Eglwys yng Nghymru. Mae cyllid yn dal yn dynn, ond mae diwylliant a meddylfryd yr Ardal Weinidogaeth wedi newid i wella'r rhoddion gan y gwahanol gynulleidfaoedd yn sylweddol, yn ogystal â chwilio am ffyrdd o godi’r cyllid angenrheidiol ar gyfer adeiladu a phrosiectau eraill o ffynonellau eraill. Mae Bro Cybi yn talu Cronfa Weinidogaeth yr Esgob (yr enw newydd ar gyfran blwyf/Ardal Weinidogaeth) yn llawn.
Addoliad a chenhadaeth
Gyda'r dychweliad i bresenoldeb personol yn yr eglwys ar ôl pandemig, mae'r rhan fwyaf o addoliad cyhoeddus ar hyn o bryd yn canolbwyntio ar y Cymun Bendigaid (dau wasanaeth am 9.15am a dau am 11.00am) a chyfartaledd o 15 bedydd, 20 priodas a 40-50 o angladdau'r flwyddyn. Gyda hyblygrwydd y gofod yn Nhyddewi, ac ad-drefnu Cybi Sant yn llwyr, y gobaith yw archwilio mynegiant addoliad eraill yn yr holl eglwysi, o ran gwaith creadigol a dychmygus â’r gofodau cysegredig hyn a chysylltiad ag anghenion ysbrydol poblogaeth amrywiol.
Yn yr ardal ddwyieithog hon, mae addoliad yn aml yn cynnwys y ddwy iaith, Saesneg a Chymraeg, mewn emynau, gweddïau a darlleniadau, gydag aelodau o’r cynulleidfaoedd yn cymryd rhan yn y rhain. Mae Arweinydd yr Ardal Weinidogaeth yn pennu naws agwedd gadarnhaol at ieithoedd a diwylliannau; nid oes disgwyl iddynt fod yn siaradwr Cymraeg er ein bod yn edrych am ymgysylltiad ac anogaeth i'r Gymraeg a'i diwylliant ochr yn ochr â'r defnydd pennaf o'r Saesneg. Mae'r Ardal Weinidogaeth yn weithgar yn Cytûn (Eglwysi Ynghyd).
O fewn yr Ardal Weinidogaeth mae ysgol uwchradd a nifer o ysgolion cynradd. Mae perthynas waith dda gyda rhai o’r ysgolion cynradd ac yn arbennig gydag Ysgol Gynradd yr Eglwys yng Nghymru leol yng Nghaergybi, Ysgol Cybi, lle mae’r clerigwyr cyflogedig yn gwasanaethu fel llywodraethwyr ac yn ymweld yn wythnosol i gynnal gwasanaethau, ac mae aelodau’r eglwysi eraill yn cymryd rhan ym mywyd yr ysgol. Mae yna hefyd Gyngor Eglwys/Ysgol sy'n weithgar iawn ac wedi cynhyrchu rhai mentrau ar y cyd ardderchog - cefnogi'r banc bwyd lleol, codi arian neu gasglu eitemau at elusennau lleol a gweithio dramor. Mae gwahanol ddosbarthiadau yn ymweld â Sant Cybi ar gyfer ymweliadau addysgol ac ar gyfer gwasanaethau. Mae rhan hefyd gydag Ysgol Gwenfaen, Rhoscolyn, ac edrychir am ymgysylltiad pellach gyda phobl ifanc, sydd eisoes wedi'i dreialu gyda digwyddiadau cyfarfod unwaith ac am byth y tu allan i Cybi Sant gyda llu o bobl ifanc yn pasio drwodd.
Gweithred allweddol reolaidd o genhadaeth ar gyfer Bro Cybi yw’r Gwledd Fawr, yr enw ar y dosbarthiad wythnosol o fwyd dros ben ar brynhawn Sul yng Nghaergybi, yn Eglwys -y- Bedd, a saif drws nesaf i Eglwys Cybi Sant. Dyma rywbeth sy’n cael ei roi’n rhad ac am ddim, sy'n cael ei hysbysebu trwy’r cyfryngau cymdeithasol, ac mae ar gyfer unrhyw un sydd angen bwyd neu sy'n adnabod rhywun sydd angen bwyd. Mae hon wedi bod yn weinidogaeth bwysig i bobl y tu allan i'r eglwys ac mae'r Wledd Fawr wedi cael llawer o ymatebion cadarnhaol gan bobl yn y dref a thu allan i’r eglwys. Mae Gwledd Fawr wedi arwain at weld Cybi Sant yn eglwys sy'n ceisio bod o fudd i bawb ac sy'n eglwys gymunedol. Mae hyn wedi bod yn hanfodol o ran cenhadaeth er mwyn chwalu’r canfyddiad o’r Eglwys fel un ‘ar wahân’, a’n galluogi i feithrin perthynas dda iawn gyda llawer o’r tu allan i gymuned yr eglwys, rhai ohonynt yn helpu i gasglu’r bwyd dros ben yn rheolaidd o’r archfarchnadoedd ac eraill sy’n gwsmeriaid rheolaidd. O ganlyniad, mae cysylltiadau da wedi'u hadeiladu, gan arwain at fendith priodas yn yr eglwys a rhyngweithiadau eraill â phobl yr eglwys.
Mae cysylltiadau ardderchog wedi eu meithrin rhwng yr Ardal Weinidogaeth a Chyngor Tref Caergybi a Chyngor Sir Ynys Môn yn ogystal â sefydliadau eraill megis y Lleng Prydeinig Brenhinol, Canolfan Ucheldre ac Amgueddfa Forwrol, Môn CF a Menter Treftadaeth Treflun.
Mae’r ymgysylltiadau cadarnhaol hyn wedi arwain at rannu cyfleoedd ariannu gyda'r Ardal Weinidogaeth a arweiniodd yn gyntaf at symud y gwaith o ddatblygu’r cynigion ad-drefnu ar gyfer yr eglwys yn ei flaen ac yna at gyflwyno’r cais llawn ar y cyd yn llwyddiannus i Lywodraeth y DU o dan ei strategaeth ‘adfywio dan arweiniad treftadaeth’ ar gyfer y Gronfa Ffyniant Bro.
Mae’r clerigwyr wedi bod yn gwneud gwaith ieuenctid ar wahân gyda phobl ifanc a oedd yn aros o gwmpas yn y fynwent gyda'r nos. Mae hyn wedi cynnwys coginio yn yr awyr agored ar stôf gwersylla a gyda thegell Gillie, coginio byrgyrs a gwneud siocled poeth, a choginio yng nghyntedd yr eglwys yn ystod tywydd garw. Mae'r bobl ifanc wedi gwerthfawrogi hyn pan fyddwn wedi ymgysylltu â nhw ac maent yn aml yn cysylltu â ni pan fyddant yn ein gweld o gwmpas y dref. Mae hyn wedi gwella'r berthynas â phobl ifanc yn y dref yn fawr ac wedi newid eu canfyddiad o ddiben yr eglwys a'r hyn yr ydym yn ei wneud. Credwn mai dyma’r llwybr ar gyfer cynaladwyedd yr eglwys yn y dyfodol, trwy barhau â’n perthnasoedd da yn y dref trwy weithgareddau cenhadaeth gadarnhaol.
Er mwyn datblygu cenhadaeth Bro Cybi ymhellach, mae Esgobaeth Bangor wedi rhoi cyllid (drwy un llinyn o’i Phrosiect Llan) ar gyfer siop fwyd menter gymdeithasol hirdymor yn Eglwys -y- Bedd, a fydd yn datblygu ac yn parhau â’r genhadaeth a ddechreuwyd gyda Gwledd Fawr. Trwy linyn arall o Brosiect Llan, bydd gosodiadau pererindod yn rhan o Eglwys Cybi Sant ar ei newydd wedd. Mae twristiaeth ffydd yn ddatblygiad cyffrous yn yr Esgobaeth, ac mae Bro Cybi mewn sefyllfa dda i gymryd rhan yn hyn.
Bywyd yr Eglwys
Cybi Sant ac Eglwys-y-Bedd, Caergybi
Mae’r ddau adeilad hanesyddol hyn, y brif eglwys ac Eglwys-y-Bedd ar wahân (gweddillion corff canoloesol sydd hefyd wedi gwasanaethu fel yr ysgol sefydledig gyntaf yng Nghaergybi ac ystafell gyfarfod), yn sefyll yng nghanol y gaer Rufeinig hynafol ar y safle hwn. Ers y pandemig mae'r prif wasanaeth ar y Sul yn Cybi Sant am 11.00am, gyda gwasanaeth ar fore dydd Mercher am 10.30 am. Cynhelir bedydd yn rheolaidd, ac mae Cybi Sant yn lleoliad poblogaidd iawn ar gyfer angladdau ac mae’n cael ei ddefnyddio’n rheolaidd ar gyfer angladdau mawr y gellir dal tua 200 o alarwyr. Mae popeth o ddigwyddiadau dinesig i Ŵyl Coed Nadolig blynyddol yn digwydd yma. Mae’r Eglwys yn adeilad rhestredig Gradd I ac yn atyniad mawr i dwristiaid, ar gyfer y miloedd o bobl sy’n ymweld â’r dref yn ystod misoedd yr haf ar y llongau mordaith sy’n docio yn y porthladd. Mae’r weinidogaeth i ymwelwyr yn un bwysig, ac mae stiwardiaid a thywyswyr gwirfoddol yn sicrhau bod gan yr eglwys staff i groesawu’r rhai sy’n dod fel ymwelwyr ac fel pererinion. Ym mis Gorffennaf, mae gennym siop elusen am bythefnos yng nghanol y dref, fel ffordd arall o godi arian.
Mae gennym hefyd grŵp Walsingham Cell cryf sy'n cyfarfod yn rheolaidd yn yr eglwys.
Mae’r prosiect datblygu uchelgeisiol ar gyfer y ddau adeilad hyn, a ariannwyd gan Gyllid Ffyniant Bro'r Llywodraeth, wedi’i grybwyll eisoes, gan ddod ag eglwys wedi’i haildrefnu ac Eglwys-y-Bedd, gyda’r olaf yn rhoi sylfaen ar gyfer caffi menter gymdeithasol/canolfan dosbarthu bwyd a fydd yn cael ei hariannu a’i rhedeg gan yr esgobaeth, gan integreiddio’n agos â bywyd yr Ardal Weinidogaeth. Bydd hyn yn golygu y bydd yr adeiladau hyn ar gau er mwyn i'r gwaith adeiladu gael ei wneud, drwy gydol 2024. Bydd y weledigaeth a'r ysgogiad ar gyfer ffyniant y rhain yn y dyfodol yn cynnwys Arweinydd yr Ardal Weinidogaeth fel aelod allweddol.
Eglwys a Neuadd Tyddewi, Morawelon
Mae Tyddewi yn adeilad amlbwrpas parod a godwyd ym 1963 ar stad dai Morawelon i'r gogledd o ganol y dref. Mae’r adeilad yn cynnwys neuadd o faint da (gyda chysegr y gellir ei gau pan fo'n briodol - yr unig ran o'r adeilad sy'n gysegredig ); cegin, festri a thoiledau.
Yn dilyn cau Eglwys Fethodistaidd Caergybi yn 2013, sefydlodd y Gymuned Fethodistaidd eu cartref newydd yn Nhyddewi trwy rentu’r eglwys ar gyfer ei haddoliad wythnosol ar y Sul a digwyddiad cymunedol bob pythefnos ar ddydd Gwener. Llofnodwyd cyfamod rhwng y ddau, er i hwn ddod i ben yn 2020.
Mae gan gangen Undeb y Mamau yn ein Hardal Weinidogaeth dri deg o aelodau sy’n cyfarfod yn fisol yn y Neuadd sydd hefyd yn cael ei rhentu gan y gymuned leol ar gyfer dawnsio llinell, dawnsfa, tai chi, y Wledd Fawr ac fel gorsaf bleidleisio.
Rydym yn cynnal gwasanaethau am 9.15am bob dydd Sul a hefyd yn defnyddio’r eglwys ar gyfer astudiaeth Feiblaidd. Rydym yn codi arian yn weithgar.
Eglwys y Santes Ffraid, Bae Trearddur
Bu addoldy ym Mae Trearddur ers tua 800 mlynedd gyda’r adeilad eglwysig presennol yn dyddio o 1932. Mae’n adeilad llachar, cynnes a chroesawgar, wedi ei leoli’n dda ar y ffordd fawr, a galw mawr amdano ar gyfer priodasau, bedyddiadau ac achlysuron teuluol eraill. Cynhelir gwasanaeth bob dydd Sul am 11 y bore
Mae niferoedd cynulleidfaoedd yn amrywio yn dymhorol gyda phobl ar eu gwyliau yn ychwanegu at y gynulleidfa fechan ond ymroddedig yn ystod misoedd yr haf. Cynhelir nifer o wasanaethau mewn cysylltiad â’r gymuned hwylio leol gan gynnwys Cyngerdd Carolau’r RNLI a gwasanaeth cysegriad blynyddol y Clwb Hwylio.
Mae neuadd yr eglwys yn adeilad gweddol newydd gyda chegin a chyfleusterau modern. Mae’r gynulleidfa’n cyfarfod yma am de a choffi ar ôl gwasanaethau’r Sul, ac fe’i defnyddir hefyd ar gyfer digwyddiadau a chyfarfodydd eglwysig eraill. Mae defnydd o’r neuadd bellach yn cynyddu yn dilyn cyfyngiadau’r pandemig. Mae'n cael ei rentu ar gyfer dosbarthiadau ymarfer corff, ymarfer côr ac i'r Brownis lleol gael lle i gwrdd, mae hefyd yn cael ei ddefnyddio ar gyfer digwyddiadau cymunedol eraill. Mae grŵp astudio Llithiadur wythnosol yn cyfarfod yma hefyd.
Eglwys y Santes Gwenfaen a Neuadd yr Eglwys, Rhoscolyn
Mae Eglwys Santes Gwenfaen ar safle uchel gyda golygfeydd godidog dros ardal eang o Ynys Môn, yn ogystal â mynyddoedd Eryri a Phen Llŷn. Mae'r eglwys yn adeilad rhestredig Gradd II.
Cynhelir gwasanaeth yma bob Sul am 9.15am
Ar hyn o bryd mae gennym gyfadran ar gyfer adfer tair ffenestr liw William Morris. Y dyfynbris ar gyfer y gwaith i'w wneud ar y ffenestri a'r gwaith carreg o amgylch yw £30,000 ac rydym ar hyn o bryd wedi codi £15,000 tuag at y gost hon. Mae cynlluniau amrywiol i godi arian ar waith ar gyfer haf 2023.
Ymwelwyr ar wyliau – mae nifer y tai haf yn yr ardal yn cynyddu’r boblogaeth yn ystod cyfnod y Nadolig, y Pasg a’r prif fisoedd gwyliau. Mae’r eglwys yn denu llawer o ymwelwyr i wasanaethau, yn enwedig adeg y Nadolig a’r Pasg.
Mae gan aelodau’r eglwys gysylltiadau agos â’r ysgol iau leol gan fod un o’n Wardeniaid Eglwys yn gyn-bennaeth yn yr ysgol ac yn dysgu yno’n rhan amser o hyd. Mae'r plant wrth eu bodd yn ymweld â'r eglwys ac yn cymryd rhan mewn prosiectau arbennig.
Rydym yn ffodus i gael Neuadd yr Eglwys sydd wedi'i chynnal a'i chadw'n dda. Mae hwn nid yn unig yn ofod ychwanegol gwych ar gyfer cyfarfodydd ond mae hefyd yn golygu bod gennym gyfleusterau gwych ar gyfer cynnal digwyddiadau codi arian, ar gyfer yr Eglwys a’r Neuadd. Mae’r incwm rhent sy’n deillio o wahanol ffynonellau, gan gynnwys gwleddoedd priodas a dosbarthiadau ymarfer corff rheolaidd, yn darparu cyfraniad tuag at ein cyfran o Gronfa Gweinidogaeth yr Esgob. Mae potensial i gynyddu’r defnydd o’r Neuadd ac rydym yn awyddus i wneud hyn. Mae presenoldeb da ym mhob digwyddiad ac mae ein ffair Celf a Chrefft flynyddol yn denu pobl o bell ac agos.
Mae pobl yn y gymuned leol, nad ydynt o reidrwydd yn mynychu gwasanaethau eglwysig yn ein helpu a'n cefnogi mewn digwyddiadau cymunedol.
Gobeithiwn gynnal cynulliadau rheolaidd yn y neuadd y gaeaf nesaf ar gyfer cinio neu de prynhawn i helpu pobl a allai fod yn unig.
Dathlwn Ddydd Sant Gwenfaen bob blwyddyn gyda thaith gerdded o’r eglwys neu’r neuadd i Ffynnon Gwenfaen ar y pentir ar gyfer gwasanaeth o fendith ac yn ôl i’r neuadd am de a chacen. Bydd hyn yn digwydd ym mis Medi 2023.
Cyn hyn rydym wedi cynnal gwasanaethau o emynau a gweddïau byr ar y traeth yn yr haf a gallai hyn ddechrau eto.
This profile provides an excellent picture of the life of the churches and communities on Holy Island. It also describes the hopes and plans, many of which are already bearing fruit, which will require wisdom and commitment from a gifted Ministry Area Leader.
The Island of Anglesey has a rich history of Christian ministry and this profile captures the hopes and expectation that this history will continue with new energy.
Ministry Area
Holy Island/Ynys Cybi, with the main island of Anglesey and other smaller islands, make up together the County of the Isle of Anglesey/Ynys Môn. The County is the largest Welsh island and the fifth largest surrounding Great Britain. It is a stunning and beautiful part of Wales. The County’s entire rural coastline has been designated an Area of Outstanding Natural Beauty and features many sandy beaches, especially along its eastern coast between the towns of Beaumaris and Amlwch and along the western coast from Ynys Llanddwyn through Rhosneigr to the little bays around Carmel Head. The northern coastline is characterised by dramatic cliffs interspersed with small bays. The Anglesey Coastal Path is a 125-mile path which follows the entire coastline.
Transport links are excellent. The A55 provides a very fast route across North Wales towards the big cities of Manchester and Liverpool, and links with other major motorways. Holyhead railway station is busy with regular fast trains direct to Crewe, Cardiff and London. The port of Holyhead is the second largest ferry port in the UK.
Tourism is now the most significant economic activity on the island with over 2 million people visiting the Island each year. Agriculture provides the secondary source of income for the island’s economy. Industrial production has almost disappeared from Anglesey, and several large employers have recently been lost. The recent announcement of Freeport status for Holyhead is seen as a major boost. The 2021 Census recorded the County population as 68,900, and 55.8% are Welsh speakers.
Holy Island
Holy Island (15.22 square miles) with which the Ministry Area of Bro Cybi is co-terminus, is one of great contrasts. It contains 30 miles of coastal path, which provides some of the most outstanding scenery in Wales. Dramatic coastline, two country parks, glorious beaches and amazing wildlife draw a large number of tourists each year. It is a hotspot for outdoor pursuits offering a wide range of activities including walking, sailing, climbing, kayaking and diving. At its centre is the town of Holyhead.
Holyhead
With a population of 12,084, this is by far the largest town in the County. This busy town and port is of strategic importance for Anglesey and beyond, but faces serious challenges, with high levels of social, economic and environmental issues. It scores highly against multiple measures of deprivation. This has been recognised by central government, so that Holyhead has been awarded very recently Levelling-Up Funding of £17.5 million for several projects in the town, of which £1.7 million is aimed at the transformation of Saint Cybi’s Church and its surroundings towards social engagement and a social enterprise. There is strong Diocesan commitment to this work too, with a grant of £500k through the Stones Shout Out project. A second church, Saint David’s, is located in the heart of the Morawelon housing estate and engaged in social life in that part of town.
Trearddur Bay & Rhoscolyn
Trearddur Bay is a gathered settlement around a beautiful bay on the west side of the island, very popular with holiday makers. Saint Ffraid’s Church is situated in the heart of the village. Rhoscolyn has the character of a scattered rural settlement towards the south of the island, where Saint Gwenfaen’s Church and hall are located, near another beautiful beach. Both places are popular holiday destinations, have many holiday properties and second homes; they are popular areas too for retirement from many parts of the country, with consequently high property prices. They are busy in summer, much quieter in winter, though with sufficient local resident numbers to sustain community and church life, and local schools.
Four churches – Saint Cybi’s, Saint David’s, Saint Ffraid’s and Saint Gwenfaen’s – serve the communities of Holy Island/Ynys Cybi, in and around Holyhead, Trearddur Bay and Rhoscolyn. There are many profound opportunities for mission here, and many serious challenges to that mission; all these they face together, sharing a common identity across several congregations as Bro Cybi. The Ministry Area is served and governed by the Ministry Area Council on which all the churches are represented and in which the distinctive lives of each of the churches are co-ordinated in mutual collaboration.
The development of sustainable finances in Bro Cybi has been a real achievement in recent years. Before the creation of the Ministry Area, the Rectorial Benefice of Holyhead had the highest Parish Share debt in the Church in Wales. Finances are still tight, but the culture and mindset of the Ministry Area has changed to significantly improve giving by the various congregations, as well as looking for ways to raise the necessary finance for building and other projects from other sources. Bro Cybi pays its Bishop’s Ministry Fund (the new name for parish/Ministry Area share) in full.
Worship and mission
With the return to in-person church attendance following the pandemic, most public worship at present focuses around the Holy Eucharist (two services at 9.15am and two at 11.00am) and an average of 15 baptisms, 20 weddings and 40-50 funerals per year. With the flexibility of space in Saint David’s, and the complete reordering of Saint Cybi’s, there is the hope of exploring other expressions of worship in all the churches, of creative and imaginative engagement with these sacred spaces and connection with the spiritual needs of a diverse population.
In this bilingual area, worship often includes both languages, English and Welsh, in hymns, prayers and readings, with members of the congregations taking part in these. The Ministry Area Leader sets the tone of a positive attitude to both languages and cultures; they are not expected to be a Welsh speaker though we are looking for an engagement with and encouragement of Welsh language and culture alongside the predominant use of English. The Ministry Area is active in Cytûn (Churches Together).
Within the Ministry Area there is a secondary school and a number of primary schools. There is a good working relationship with some of the primary schools and especially with the local Church in Wales Primary School in Holyhead, Ysgol Cybi, where the stipendiary clergy serve as governors and visit weekly to take assemblies, and there is involvement too of other church members in school life. There is also a Church/School Council that is very active and has produced some excellent joint ventures - supporting the local food bank, raising money or collecting items for local charities and work overseas. Different classes visit Saint Cybi's for educational visits and for services. Involvement with Ysgol Gwenfaen, Rhoscolyn, also takes place, and further engagement with young people is looked for, already trialled with one-off encounter events outside Saint Cybi’s with the many young people passing through.
A regular key act of mission for Bro Cybi is Gwledd Fawr, the name for the weekly distribution of surplus food on Sunday afternoon in Holyhead at Eglwys-y-Bedd, which stands next to Saint Cybi’s. This is a free giveaway, publicised through social media, and is for anyone who needs food or knows someone who needs food. This has been an important ministry to people outside the church and Gwledd Fawr has gained many positive responses from people in the town and outside the church. Gwledd Fawr has led to Saint Cybi’s being seen as a church which tries to benefit all people and is a community church. This has been essential missionally to break down the perception of the Church being ‘aloof’, and allowed us to develop very good relationships with many outside the church community, some of whom help collect the surplus food regularly from the supermarkets and others who are regular customers. As a result good connections have been built, resulting in a wedding blessing in church and other interactions with church people.
Excellent links have been forged between the Ministry Area and Holyhead Town Council and Anglesey County Council as well as with other institutions such as the Royal British Legion, Ucheldre Centre and Maritime Museum, Môn CF and Townscape Heritage Initiative.
These positive engagements have resulted in funding opportunities being shared with the Ministry Area which led first to advancing the development of the re-ordering proposals for the church and then to the successful submission of the full joint bid to the UK Government under its ‘Heritage-led regeneration’ strategy for the Levelling Up Fund.
Detached youth work with young people who were hanging around in the churchyard in the evenings has been undertaken by the clergy. This has involved outdoor cooking on camping stoves and with a Gillie kettle, cooking burgers and making hot chocolate, and cooking in the church porch during bad weather. The young people have valued this when we have engaged with them and they often make contact with us when they see us around town. This has greatly improved relationships with young people in the town and has changed their perception of what the church is for and what we are about. We believe this to be the path for the future sustainability of the church, by continuing our good relationships in the town through positive mission activities.
To further develop mission in Bro Cybi, the Diocese of Bangor has committed funding (via one strand of its Llan Project) for a long-term social enterprise food outlet in a re-ordered Eglwys-y-Bedd, which will develop and continue the mission begun with Gwledd Fawr. Via another strand of the Llan Project, pilgrimage-orientated installations will form part of the re-ordered Saint Cybi’s Church. Faith tourism is an exciting development in the Diocese, and Bro Cybi is well-placed to participate in this.
Church Life
Saint Cybi’s Church and Eglwys-y-Bedd, Holyhead
These two historic buildings, the main church and the separate Eglwys-y-Bedd (the remains of a medieval nave which has also served as the first established school in Holyhead and a meeting room), stand in the centre of the ancient Roman fort on this site. Since the pandemic the main Sunday service in Saint Cybi’s is at 11.00am, with a Wednesday morning service at 10.30am. Baptisms are conducted on a regular basis, and Saint Cybi’s is a very popular venue for funerals being used regularly for large funerals that can hold approximately 200 mourners. Everything from civic events to an annual Christmas Tree festival take place here. The Church is Grade I listed and a major tourist attraction for the thousands who visit the town in the summer months on the cruise ships which dock at the port. The ministry to visitors is an important one, and volunteer stewards and guides ensure that the church is staffed to welcome those who come as visitors and as pilgrims. In July for two weeks we have a Charity shop in the town centre, as another means of fundraising.
We also have a strong Walsingham Cell group that meets regularly at church.
The ambitious development project for these two buildings, financed by the Government’s Levelling Up Funding, has been mentioned already, bringing a reordered church and Eglwys-y-Bedd, the latter giving a base for a social enterprise café/food distribution hub which will be diocesan funded and run, with close integration with Ministry Area life. This will mean that these buildings will be closed for the building work to take place, throughout 2024. The vision and drive for the future flourishing of these will feature the Ministry Area Leader as a key player.
Saint David’s Church and Hall, Morawelon
Saint David’s is a pre-fabricated multi-functional building that was erected in 1963 on the Morawelon housing estate north of the town centre. It has a good size hall (with a sanctuary that can be closed when appropriate - the only part of the building which is consecrated); a kitchen, vestry and toilets.
Following the closure of Holyhead Methodist Church in 2013, the Methodist Community established their new home in Saint David’s by renting the church for its weekly Sunday worship and a fortnightly Friday community event. A covenant was signed between both, though this expired in 2020.
Our Ministry area Mothers’ Union branch has a thirty-strong membership that meets monthly in the Hall which is also rented by the local community for line dancing, ballroom dancing, tai chi, Big Feast and as a polling station.
We hold services at 9.15am every Sunday and also use the church for Bible study. We are active fundraisers.
Saint Ffraid’s Church, Trearddur Bay
There has been a place of worship in Trearddur Bay for approximately 800 years with the current church building dating from 1932. It is a bright, warm and welcoming building, well-located on the main road, and much in demand for weddings, baptisms and other family occasions. A service is held every Sunday at 11am.
Congregation numbers vary seasonally with holidaymakers supplementing the small but dedicated regular congregation during the summer months. There are a number of services held in connection with the local sailing community including the RNLI Carol Concert and annual Sailing Club service of dedication.
The church hall is a relatively new building with a modern kitchen and facilities. The congregation meet here for tea and coffee after Sunday services, and it is also used for other church events and meetings. Use of the hall is now increasing following the restrictions of the pandemic. It is rented out for exercise classes, choir practice and for the local Brownies to meet, it is also used for other community events. A weekly Lectionary study group meets here too.
Saint Gwenfaen’s Church & Church Hall, Rhoscolyn
Saint Gwenfaen’s Church is on a raised site with spectacular views over a wide area of Anglesey, as well as the mountains of Snowdonia and the Llyn peninsula. The church is Grade II listed.
A service is held here every Sunday at 9.15 a.m.
We currently have a faculty in place for the restoration of three William Morris stained glass windows. The quotation for the work to be done on the windows and surrounding stonework is £30,000 and we have currently raised £15,000 towards this cost. Various fundraising plans are in place for summer 2023.
Holiday visitors – the number of holiday homes in the area increases the population at Christmas, Easter and the main holiday months. The church attracts many visitors to services, especially at Christmas and Easter.
Church members have close links to the local junior school as one of our Churchwardens is an ex-Head teacher at the school and who still teaches there part-time. The children love to visit the church and get involved with special projects.
We are fortunate to have a well-maintained Church Hall. This is not only a great additional space for meetings but it also means we have excellent facilities in which to hold fund raising events, for both the Church and the Hall. Rental income from various sources, including wedding receptions and regular exercise classes, providing a contribution towards our share of the Bishop’s Ministry Fund. There is the potential to increase the use of the Hall which we are keen to do. All events are well-attended and our annual Art and Craft fair draws people from far and wide.
People in the local community, who do not necessarily attend church services do help and support us at community events.
We hope to hold regular gatherings at the hall next winter for lunch or afternoon tea
to help with possibly lonely people.
We celebrate Saint Gwenfaen’s Day every year with a walk from the church or hall to Saint Gwenfaen’s Well on the headland for a service of blessing and back to the hall for tea and cake. This will take place in September 2023.
We have previously held services of hymns and short prayers on the beach in the summer and this could start again.